лицом своих еще здравствующих друзей и будущих читателей моего сочинения, чтоничем тогда не {430} отличалась от помешанных, целикомотдавшись своему страданию. Я забросила тогда и философию и науку: то яухаживала за отцом — наблюдала за биением пульса и прислушивалась к егодыханию, то занималась матерью, в которую старалась вдохнуть силы.
Но ... области совершенно неизлечимы ... самодержец не мог очнуться изпоследнего обморока, и душа Августы рвалась последовать за ним. Так была ... ина самом деле, говоря словами псалма, «Объяли меня муки смертные»[1590]. И я почувствовала тогда, что лишаюсьрассудка ... я сходила с ума и не знала, что со мной будет и куда мнеобратиться, видя императрицу, погруженную в море бедствий, и самодержца с егонепрерывными обмороками, двигающегося к концу своего жизненного пути. Придя всебя после второго обморока, благодаря моей любимой сестре Марии, котораябрызгала ему в лицо холодной водой и розовыми духами, самодержец отдалимператрице те же приказы. Затем он упал в третий обморок ... и перестановкаимператорского ложа, казалось ... хлопотавших вокруг него и меня ... и мыпереместили прикованного к постели самодержца в другую часть пятиэтажногоздания в надежде, что он вдохнет свежего воздуха и очнется из обморока. Этачасть дворца выходила на север, и комнаты не были ... дверьми.
Тем временем наследник престола уже тайно явился в предназначенную для негокомнату; узнав о ... императора, он поторопился с выступлением и поспешил вБольшой дворец[1591]. В это время город ...пришел в волнение, но не совсем ... Императрица же сказала сквозь рыдания:«Пусть провалится все — диадема, империя, власть, владычество, троны,господство; начнем скорбный плач». И я, забыв обо всем на свете, зарыдалавместе с ней, заплакали и ... рвали на себе волосы и испускали скорбные крики.Но мы привели ее в чувство. Император находился при последнем издыхании и, какговорится, уже испускал дух. Императрица, еще одетая ... и пурпурные сандалии,бросилась на землю у изголовья Алексея ... терзалась и не знала как ...воспаление сердца. В это время возвратились пульс императора ... биение артерии... но, скрыв всю серьезность положения, внушили всем окружающим добрые, ноничем не оправданные надежды. Они сделали это с определенным умыслом, ибознали, что, как только уйдет из жизни император, испустит дух и императрица. Ноимператрица со своим здравым умом не знала, верить ей или не верить. Она хорошознала их искусство, верила им и в то же время не могла поверить, ибо видела,что жизнь {431} самодержца «на мечном острие распростерта»; незная, к чему склониться, она нередко обращала свой взор на меня и, как это онапостоянно делала в критические моменты, просила оракула и ждала, что я ейвозвещу.
Моя госпожа и самая любимая из моих сестер Мария, украшение нашего рода,женщина твердого характера, воплощение всех добродетелей, стояла междусамодержцем и императрицей и рукой то и дело мешала смотреть на самодержца. Явновь положила свою правую руку на кисть императора и наблюдала за пульсациейкрови, ее же, то и дело хватавшуюся руками за голову... покрывало (в этихобстоятельствах она намеревалась сбросить с себя императорское одеяние) столькораз я удерживала ее ... ощущая пульс. Но я ошиблась ... ибо то, что показалосьмне ... было не силой ... но так как дыхания большая ... работа артерии илегких прекратилась. Отняв руку от тела самодержца, и к императрице ... вновьположила руку на кисть ... удушье. Она несколько раз делала мне знаки, ибохотела, чтобы я сообщила ей о пульсе императора. Когда же ... я опять коснуласьего кисти и поняла, что последние силы покидают Алексея и пульс исчез, ясклонила голову, в бессилии и изнеможении устремила свой взор на землю, непроизнося ни слова, закрыла глаза руками и, отступив назад, зарыдала.Императрица поняла, что это означает, и в полном отчаянии огласила весь дворецжалобным криком.
Но как я расскажу о бедствии, постигшем всю вселенную? Как я оплачу своинесчастья? Императрица сбросила с себя императорское покрывало, ножом подкорень обрезала свои волосы, сорвала с ног пурпурные сандалии и потребовалаобычные черные. Она хотела сменить также порфиру на черное платье, но подруками не было плаща. У третьей из моих сестер[1592] — уже давно встретившейся с несчастиями вдовства — былиплатья, подходившие ко времени и обстоятельствам. Из них императрица и взяладля себя одежду, облачилась в нее и накинула на голову простое темноепокрывало. В это время самодержец отдал богу свою святую душу, и закатилось моесолнце[1593]. В ... те, кто не был подавленгорем, подняли плач, стали бить себя в грудь, испускать скорбные крики, возносясвои голоса к небу ... оплакивая благодетеля, все им ...
И теперь не могу понять, действительно ли я живу, пишу историю и вспоминаюсмерть самодержца. Я протираю глаза, чтобы убедиться, не сон ли это; может несон, а некое исступление, умопомешательство, странная и удивительная болезнь,постигшая меня. Как могу я оставаться в живых после его кончины и ... как я неиспустила дух вместе с ним, как душа {432} не отлетела отмоего тела, как чувства не покинули меня и я не погибла. А если этого непроизошло, то как я только не спрыгнула с высокой крутой скалы и не бросилась вморские волны?
Я описала свою жизнь ... величайшими бедствиями. Но как говорится втрагедии: «Нет такого страдания и посланного богами несчастия, груз которых яне вынесла бы на своих плечах»[1594]. Идействительно, по воле бога я стала средоточием всех бед. Я лишилась светочавселенной — великого Алексея, но душа осталась хозяином моего несчастного тела.Погас и другой великий светоч, вернее, сияющая луна, гордость и слава Востока иЗапада, императрица Ирина[1595], но я живу ивдыхаю воздух. Несчастья, следовали одно за другим, удары судьбы постигали менянепрерывно, но самым тяжелым горем, которое я испытала, была смерть кесаря; и япережила столь злосчастные события. За несколько дней болезнь взяла верх,искусство оказалось бессильным, я погрузилась в море отчаяния и была недовольнатем, что душа еще теплится в моем теле. Если бы я не была сделана из стали иликакого-нибудь подобного материала ... и будучи чужой, я немедленно погибла бы.Но, сохраняя жизнь, я умирала тысячью смертей.
О Ниобе[1596] ... я слышала удивительныерассказы ... от горя превратившейся в камень ... и после превращения вбесчувственную природу ее страдания были бессмертны и в бесчувственной природе.Но я воистину еще более злосчастна, чем она, потому что после своего последнегосамого большого несчастья я осталась жить, чтобы ощутить и другие горести.Превратиться в бездушный камень лучше... слезы текли, я осталась ... будучи,таким образом, нечувствительна к несчастьям. Пережить такие несчастья, вынестиво дворце такие страшные злодейства со стороны людей хуже несчастий Ниобы...бедствия, достигнув такой степени... прекратились.
После смерти императора и императрицы, гибели кесаря и этих страданийоказалось достаточно, чтобы источить мою душу и тело. Ныне подобно рекам,стекающим с высоких гор ... и потоки несчастий... как бы в один водяной вал...затопляющий мой дом. Но кончу свое повествование, дабы, описывая печальныесобытия, я не пришла в еще более смятенное состояние.{433}
Приложения
Библиография
Периодика
ВВ — Византийский временник.
ЖМНП — Журнал Министерства народного просвещения.
ИРАИК — Известия Русского археологического института вКонстантинополе.
МП — Македонски прегледъ.
Сп БАН — Списание на Българската академия на науките.
ТКДА — Труды киевской духовной академии.
АА — Acta Antiqua Academiae Scientiarum Hungaricae.
AB — Analecta Bollandiana.
AHR — Americal Historical Review.
AIPhHOS — Annuaire de l’Institut de philologie etd’histoire orientales et slaves.
ARBSH — Akademie Roumaine, Bulletin de la sectionhistorique.
BCH — Bulletin de correspondance hellenique.
BSl — Byzantinoslavica.
Byz. — Byzantion.
BZ — Byzantinische Zeitschrift.
ΕΕΒΣ — ’Επετηρὶς ‛Εταιρείας Βυξαντινῶν Σποδῶν.
EO — Echos d’Orient.
Or. Chr. Per. — Orientalia Christiana Periodica.
RE — Pauly-Wissowa, Real-Encyclopädie der KlassischenAltertumwissenschaft hrsg. von W. Kroll.
REB — Revue des études byzantines.
REG — Revue des études grecques.
ROL — Revue d’Orient latin.
SK — Seminarium Kondakovianum.
Источники и переводы источников[*]
Анна Комнина, Сокращенное сказание... — Анна Комнина,Сокращенное сказание о делах царя Алексея Комнина(1087—1118), пер. под ред. Карпова, СПб., 1859.{633}
Безобразов, Документы... — Безобразов П.,Документы по истории византийской империи, — ЖМНП, 265,1889.
Безобразов, Хрисовул... — Безобразов П.,Хрисовул императора Михаила VII Дуки, — ВВ, 6, 1899.
Васильевский, Житие св. Мелетия... — Васильевский В.,Житие св. Мелетия Μиупольского, —«Православный палестинский сборник», VI, 2, СПб., 1886.
Васильевский, Советы и рассказы... — Васильевский В.,Советы и рассказы византийского бояринаXI в. — ЖМНП, 215, 216,1881.
«Византийская сатира „Тимарион“» — «Византийская сатира „Тимарион“», пер. С.Поляковой и И. Феленковской, предисл. Е. Липшиц, — ВВ, 6, 1953.
«Две византийские хроники» — «Две византийские хроники X века. Псамафийскаяхроника. Иоанн Камениата. Взятие Фессалоники», М., 1959.
Курц, Евстафия Фессалоникийского... — Курц Э.,Евстафия Фессалоникийского и Константина Манасси монодии на кончинуНикифора Комнина, — ВВ, 17, 1910.
Любарский, Расправа... — «Расправа императора АлексеяКомнина с богомилами», пер. и комм. Я. Любарского, — «Вопросы истории религии иатеизма», 12, М., 1964.
Любарский, Фрейденберг, Девольский договор... —Любарский Я., Фрейденберг М., Девольский договор 1108 г. междуАлексеем Комнином и Боэмундом, — ВВ, 21, 1962.
Никифор Вриенний, Исторические записки — НикифорВриенний, Исторические записки (967—1087), пер. под ред.Карпова, СПб., 1858.
Пападимитриу, ‛Ο Πρόδρομος ... — Пападимитриу С., ‛Ο Πρόδρομος τοΰΜαρκιανοΰ Κώδικος, — ВВ, 10, 1903.
Пападопуло-Керамевс, Συμβολαί — Пападопуло-Керамевс Α., Συμβολαὶ—εἰς τὴν ἱστορίαν Τραπεζοΰντος — ВВ, 12, 1906.
Попруженко, Святого Козмы пресвитера слово... —Попруженко М., Святого Козмы пресвитера слово на еретики,— «Памятники древней письменности и искусства», 167, 1907.
Попруженко, Синодик царя Борила — Попруженко М.,Синодик царя Борила, Одесса, 1897.
«Правила св. вселенских соборов» — «Правила св. вселенских соборов», I, М.,1912.
ПСРЛ — «Полное собрание русских летописей», I, М.—Л., 1926.
Сюзюмов, Книга, Эпарха — «Византийская Книга Эпарха».Вступительная статья, перевод, комментарий М. Я. Сюзюмова, М., 1962.
Успенский, Делопроизводство... — Успенский Ф.,Делопроизводство по обвинению Иоанна Итала в ереси, —ИРАИК, 2, 1897.
Успенский, Синодик... — Успенский Ф., Синодикв неделю православия, Одесса, 1893.
Aimé, L’Ystoire de li Normant — Aimé, L’Ystoirede li Normant et la chronique de Robert Viscart, Paris, 1835.
Alb. Aq. — «Alberti Aquensis liber christianae expeditionis», — RHC occ.,IV. {634}
Annalista Saxo — Annalista Saxo, MGH SS, VI.
Anon. Bar. Chron. — «Anonymi Barensis Chronicon», — RIS, V.
Anon. Syn. Chron. — «Anonymu Synopsis Chronike», Sathas, Bibl. gr., VII,1894.
Attal. — «Michaelis Attaliotae historia», rec. I. Bekkerus, Bonn, 1853.
Bart. Nang. — Bartolphus Nangiensis, Gesta Francorum Iherusalemexpugnantium, — RHC occ., III.
Bernard. — «Bernardi Marangonis Annales Pisani ab anno 1104 ad 1175», — MGHSS, XIX.
Bernoldus — Bernoldus, Chronicon — MHG SS, V.
Browning, Α new source... — Browning R., Αnew source on byzantine-hungarian relation in the twelfth century, theinaugural lecture of Michael ὁ τοΰ ’Αγχιάλου ὡςὑπάτος τῶν φιλοσοφῶν, — «Balkan Studies», 2, 1961.
Bryennios, Les quatre livres... — Bryennios N.,Les quatre livres des histoires, traduction française avecnotes par H. Grégoire, — Byz., 23, 1953.
Cafaro — Cafaro, De liberatione civitatum orientis, —RHC occ. V.
CCAG — «Catalogus codium astrologorum graecorum», ed. Cumont F., Boll F.,Bruxellis, 1904.
Cec. — «Cecaumeni strategicon et incerti scriptoris de officiis regiislibellus», ed B. Wassiliewsky, V. Jernstedt, — «ЗапискиИсторико-филологического ф-та имп. С.-Петербургского Университета», XXXVIII,Petropoli, 1896.
Cedr. — Georgius Cedrenus Ioannis Scylitzae ope ab I. Bekkero suppletus etemendatus, I, Bonn, 1838.
Chron. breve northm. — Chronicon breve Northmannicum ab anno 1041 usque adannum 1085, RIS, V.
Cinn. — «Ioannis Cinnami epitome rerum ab loanne et Alexio Comnenisgestarum», гее. А. Meineke, Bonn, 1836.
Const. Porph., De adm. — Constantine Porphyrogenitus,De administrando imperio, greek text edited byG. Moravcsik, english translation by R. Jenkins, Budapest, 1949.
Const. Porph., De cerim., — Constantin VIIPorphyrogenète, Le livre des cérémonies,I—II, texte établi et traduit par А. Vogt,Paris, 1935—1939.
Ctesias, Persica — Ctesias, Persica в кн.: «Herodotus», ed. C. Müller,Paris, 1844.
Dandolo — «Andreae Danduli venetorum ducis Chronicon Venetum», — RIS, XII.
Dawes, Anna Comnena, — Anna Comnena, TheAlexiad, translated by Е. А. S. Dawes, London, 1928.
Dölger, Aus den Schatzkammern... — Dölger F.,Aus den Schatzkammern des heiligen Berges, München, 1948.
Edmonds, Lyra Graeca — «Lyra Graeca», I, ed. J. М.Edmonds, 1934.
Ekk. Uraug. — Ekkehardi Uraugiensis abbatis Hierosolymita, ed. Hagenmeyer,Tübingen, 1877.
Fulch. — «Fulcherii Carnotensis gesta Francorum», — RHC occ., III.
Georg. Mon. — «Georgii Monachi chronicon», — PG, 110.
Gesta — «Histoire anonyme de la première croisade», texte établi et traduitpar L. Bréhier, Paris, 1924.
Glycas — «Michaelis Glycae Annales», rec. I. Bekkerus, Bonn, 1836.
Guib. — «Guiberti Abbatis Gesta dei per Francos», — RHC occ., IV.
Guil. Ap. — Guillaume de Pouille, La Geste de RobertGuiscar, edition, traduction, commentaire et introduction par М.Mathieu, Palermo, 1961. {635}
Guil. Tyr. — Guillelmi archiep. Tyrensis Historia Hierosolymitana,— RHG occ., I.
Hagenmeyer, Die Kreuzzugsbriefe — Hagenmeyer H.,Die Kreuzzugsbriefe (1088—1100), Innsbruck, 1901.
Hist. gr. min. — «Historici graeci minores», ed. L. Dindorf, Lipsiae,1870—1871.
Horna, Das Hodoiporikon... — Horna K., DasHodoiporikon des Konstantin Manasses, — BZ, 13, 1904.
Iohannis Euchaitorum... — «Iohannis Euchaitorum metropolitae quae in codicevaticano graeco 676 supersunt», ed P. de Lagarde. Abhandl. d. hist.-philol.Cl. d. k. Gesellsch. d. Wissensch. zu Göttingen, 28, 1882.
Ioannis Tzetzae epistolae — «Ioannis Tzetzae epistolae», ed. Th. PresselTübingen, 1851.
Jaffe, Monumenta Gregoriana. — Jaffe Р.,Bibliotheca rerum germanicarum, II, Monumenta Gregoriana,Berlin, 1865.
Joranson, The spurious letter... — Joranson E.,The spurious letter of Emperor Alexius, — AHR, 55, 4,1950.
Kauchtschischvili, Typicon — «Typicon GregoriiPacuriani», ed S. Kauchtschischvili, Thbilisiis, 1963.
Kroll, De oraculis chaldaicis — Kroll G., Deoraculis chaldaicis, Breslau, 1894.
Kurtz, Unedierte Texte... — Kurfcz E.,Unedierte Texte aus der Zeit des Kaisers Johannes Komnenos,— BZ, 16, 1907.
Legrand, Bibliothèque grecque vulgaire — Legrand E.,Bibliothèque grecque vulgaire, I, Paris, 1880.
Leib, Alexiade — Anna Comnèna, Alexiade(règne de l’етреrеиr Alexis I Comnène 1081—1118), texte établi ettraduit par B. Leib, I—III, Paris, 1937—1945.
Leo Tact. — «Leonis imporatoris tactica», — PG, 107, 1863.
Lup. Protosp. — Lupus Protospatharius, Rerum in Regno Neapolitanogestarum breve chronicon ab anno 860 ad 1102, — MGH SS, V.
Malat. — Gaufredus Malaterra, Historia Sicula, — PL,149.
Math. Ed — Récit de la Première Croisade extrait de la Chronique de Matthieud’Edesse, et traduit de l’arménien par M. E. Dulaurier, Paris, 1850.
MGH SS — «Monumenta Germaniae historica. Scriptores», ed. Pertz.
Miller, Fragment inédit... — Miller E.,Fragment inédit de Nicetas Choniate relatif à un fait numismatique,— «Revue numismatique», 1866.
Μιχαὴλ ’Ακομινάτου τὰ σωζόμενα — Μιχαὴλ ’Ακομινάτου τοΰΧωνιατου τὰ σωζόμενα, Ι—II, ed. Lampros, Athenai, 1879.
ММ — Mikloschich—Müller, Acta et diplomata graeca medii aevi sacraet profana, 6 vol., Vienne, 1860—1890.
Montfaucon, Bibliotheca Coisliniana — Montfaucon,Blbliotheca Coisliniana, Paris, 1715.
Monumenta Asiae Minoris — «Monumenta Asiae Minoris antiqua», VII, Monumentsfrom the Eastern Phrygia, 1956.
Narratio Floriacensis — «Narratio Floriacensis de captis Antiochia etHierosolyma et obsesso Dyrrahachio», — RHC occ, V.
Nic. Br. — «Nicephori Bryennii commentarii», rec. A. Meineke, Bonn, 1836.
Nic. Chon. — «Nicetae Choniatae historia», ed. I. Bekker, Bonn, 1835.
Ord. Vit. — Ordericus Vitalis, Historia ecclesiastica,Pars III — PL, 188.
Petit, Monodie de Théodore Prodromos — Petit L.,Monodie de Théodore Prodromos sur Etienne Skylitzès, metropolitain deTrébizonde, — ИРАИК, 8, 1902. {636}
Petit, Typicon de Grégoire Pacourianos — Petit L.,Typikon de Grégoire Pacourianos pour le monastère de Pétritzos(Bačkovo) en Bulgarie, — BB, 11, 1904.
Petit, Typicon du monastére de la Kosmosotira... —Petit L., Typicon du monastére de la Kosmosotira pres d’Aenos(1152), — ИРАИК, 13, 1909.
Petr. Diac. — Petri Diaconi de viris illustribus casinensibus opusculum, —PL, 173.
PG — «Patrologiae cursus completus. Series graeca», ed. J. P. Migne.
PL — «Patrologiae cursus completus. Series latina», ed. J. P. Migne.
Psellos, Chronogr. — Psellos M.,Chronographie du histoire d’un siècle de Byzance(976—1077), texte établi et traduit par E. Renauld, I—II, Paris,1926—1928.
Psellos, De operatione daemonum — Psellos M.,De operatione daemonum, ed. F. Boissonade, Nürenberg,1838.
Psellos, Opuscula — Psellos M.,Opuscula, ed. F. Boissonade.
Psellos, Scripta minora — Psellos M., Scriptaminora magnam partem adhuc inedita, I—II, ed. Kurtz, Fr. Drexler,Milano, 1936—1941.
Rad. Cad. — Radulfus Cadomensis, Gesta Tancredi т expeditioneHierosolymitana, — RHC occ., III.
Raim Ag — Raimundi de Agiles Historia francorum, — RHCocc., III.
Reifferscheid, Annae Comnenae... — «Annae ComnenaePorphyrogenitae Alexias», rec. A. Reifferscheid, I—II, Leipzig, 1894.
RHC occ. — «Recueil des historiens des Croisades. Historiensoccidentaux».
RIS — «Rerum italicarum scriptores», ed. Muratori.
Rob. Mon. — Robertus Monachus, HistoriaHierosolymitana, — RHC occ., III.
Rom. Salern. — «Romualdi Salernitani chronicon», — RIS, VII.
Rouillard, Collomp, Actes de Lavra — Rouillard G.,Collomp Р., Actes de Lavra, I, Paris, 1937.
Salač, Novella constitutio — «Novella constitutio saec,XI medii», ed. A. Salač, Pragae, 1954.
Sathas, Bibl. gr. — «Bibliotheca Graeca medii aevi», ed. R. Sathas, I—VII,Paris, 1872—1879.
Schopen, Reifferscheid, Annae Comnenae... — «AnnaeComnenae Alexiadis libri, XV», rec. I. Schopen, A. Reifferscheid, I—II, Bonn,1839—1878.
Skyl. — Georgius Cedrenus Ioannis Scylitzae ope ab I. Bekkero suppletus etemendatus, II, Bonn, 1839.
Tafel, Annae Comnenae supplementa... — «Annae Comnenae supplementa historiamgraecorum ecclesiasticam saeculi XI et XII spectantia», ed. Th. Tatel,Tübingen, 1832.
Tafel, Thomas, Urkunden — Tafel G. L. F., Thomas G. M.,Urkunden zur älteren Handels- und Staatsgeschichte der RepublikVenedig, I, Wien, 1856.
Theoph. — «Theophanis Chronographia», rec. C. de Boor, Leipzig, 1883.
Theoph. Cont. — «Theophanes Continuatus, Ioannes Cameniata, Symeon Magister,Georgius Monachus», rec. I. Bekkerus, Bonn, 1838.
Theoph. Sim. — «Theophylacti Simocattae historiae», ed. C. de Boor,Leipzig, 1887.
Tzetzes, Chil. — «Ioannis Tzetzae historiarum variarum chiliades», graeceed. Th. Kieslingius, Lipsiae, 1826.
Zon. — Iohannes Zonaras, Epitome historiarum, III, ed.Th. Büttner-Wobst, 1897. {637}
Zygab. — Euthymii Zygabeni Panoplia dogmatica, — PG, 130.
Zachariae von Lingenthal, Jus... — C. E. Zachariae vonLingenthal, Jus Graeco—Romanum, I—VII, Lipsiae,1856—1864.
Литература[*]
Ангелов Д., Влияния на чужди ереси върху богомилството,— «Известия на семинарете при историко-филологическия ф-т на унив. св. КлиментОхридски в София», кн. I, 1942.
Ангелов Д., Богомилството в България, 2-ре изд., София,1961.
Ангелов Д., История на Византия, I, София, 1950.
Атанасов Щ., Дуйчев И., Ангелов Д., Цанкова-Петкова Г., Христов Д., ЧолпановБ., Българското военно изкуство през феодализма, София,1957.
Безобразов П., Боэмунд Тарентский, — ЖМНП, 226,1883.
Безобразов П., Византийский писатель и государственный деятельМихаил Пселл, М., 1890.
Беляев Д., Byzantina, I—III, СПб., 1891—1906.
В. Бешевлиев, За името Дичина или Вичина на реки Тича,— «Известия на института за български език», 8, 1962.
Благоев Η., Правни и социалъни взгледи на богомилите,София, 1912.
Бобчева В., Въоръжението на българската войска от втората половинана 9 век до подането на България под турско робство, —«Военно-исторически сборник», 2, 1958.
Брайчевский М., К истории расселения славян на византийскихземлях, — ВВ, 19, 1961.
Васильевский В., Варяго-русская и варяго-английская дружина вКонстантинополе XI—XII вв., «Труды», I, СПб., 1908.
Васильевский В., Византия и печенеги, «Труды», I, СПб.,1908.
Голубовский П., Печенеги, торки и половцы до нашествиятатар, Киев, 1884.
Гроссу Н., Дело халкидонского митрополита Льва, — ТКДА,1917, март—август.
Гроссу Н., Церковно-религиозная деятельность императора Алексея IКомнина, — ТКДА, 1912, № 7—8.
Диль Ш., Византийские портреты, I—II, пер. с фр. Б.Кириченского, Харьков, 1909—1911.
Дуйчев И., Едно кратко описание на Вардара от XII в., —МП, XIII, 3, 1942.
Дуйчев И., Проучвания върху българското средневековие,София, 1945.
Дуйчев И., Сѫщинското значение на името Μόκροςу Анна Комнина (Приносъ къмъ историята и географията наМакедония), — МП, VIII, 3—4, 1933.
Заборов М., Крестовые походы, М., 1956.
Златарски В., Багора-Бабагора-Bagulatus, Сб-къ в честьна А. Иширковъ, София, 1933.
Златарски В., История на Българската държава презъ средните вековеI—II, София, 1918—1934.{638}
Златарски В., Какъвъ народъ се разбира у Анна Комнина подъизраза γένος τι Σκυθικόν, — «Известия на исторического дружество въСофия», 11—12, 1931/1932.
Златарски В., Потеклото на Петра и Асеня водачите навъзстанието в 1185 год, — Сп БАН, 45 (22),1933.
Игнатьев А., Градището при с. Комарево Карнобадско, —«Известия на Българския археологически институт», I, 1924.
Иоанн (иеромон.), Обрядник византийского двора какцерковно-археологический памятник, М., 1895.
«История Болгарии», I, М., 1954.
«История греческой литературы», под ред. С. Соболевского, III, М.,1960.
Јиречек К., История срба, I, Београд, 1952.
Каждан А., Город и деревня в Византии XI—XII вв., —«Rapports du XIIe congrès international des études byzantines», Ochride, 1961.
Каждан А., Два новых памятника XII столетия, — ВВ, 24,1964.
Каждан А., Деревня и город в Византии IX—Xвв., М., 1960.
Каждан А., Еще раз о Киннаме и Никите Хониате, — BS1,24, 1963.
Каждан А., Загадка Комнинов (опыт историографии), — ВВ,25.
Каждан А., Из истории византийско-венгерских связей во второйполовине X в., — АА, 10, 1962.
Каждан А., Иоанн Мавропод, печенеги и русские в середине XIв., — «Зборник радова Византинолошког института», VIII, Mélanges G.Ostrogorsky, Београд, 1963.
Каждан А., О начале второй болгаро-византийской войны,«Славянский архив», М., 1959.
Каждан А., Формирование феодального поместья вВизантии X в., — ВВ, 11, 1956.
Каждан А. Формы условной собственности вВизантии X—XII вв., Доклад на XXV международномконгрессе востоковедов, М., 1960.
Каждан А., Экскуссия и экскуссаты в ВизантииX—XI вв., «Византийские очерки», М., 1961.
Каждан А., Литаврин Г., Удальцова 3., Византия и Запад всовременной буржуазной историографии, «Против фальсификации истории»М., 1959.
Кондаков Н., Очерки и заметки по истории средневековогоискусства, Прага, 1929.
Кузнецов М., Аланские племена Северного Кавказа, М.,1962.
Кулаковский Ю., Аланы по сведениям классических и византийскихписателей, Чтения в историческом обществе Нестора летописца, Киев,1889.
Лебедев А., Очерки истории византийско-восточной церкви отконца XI до половины XV в., М., 1890.
Левченко М., Очерки по истории русско-византийскихотношений, М., 1956.
Липшиц Е., Павликианское движение в Византии в VIII и первойполовине IX вв., — ВВ, 5, 1962.
Литаврин Г., Болгария и Византия в XI—XII вв., М.,1960.
Литаврин Г., Восстание болгар и влахов в Фессалии в 1066г., — ВВ, 11, 1956.
Любарский Я., Замечания о хронологии XI книги «Алексиады»Анны Комниной, — ВВ, 23, 1963.
Любарский Я., Об источниках «Алексиады» Анны Комниной,— ВВ, 25, 1964. {639}
Любарский Я., Критский поэт Стефан Сахликис, — ВВ, 16,1959.
Любарский Я., Мировоззрение Анна Комниной, — «УЗВеликолукского пединститута», вып. 24, 1964.
Миковъ В., Произход и значение на имената на нашите градове, села,реки, планини и места, София, 1943.
Неусыхин А., Исторический миф третьей империи, — «УЗМГУ», вып. 81, Μ., 1945.
Нидерле Я., Славянские древности, пер. с чеш. М.,1956.
Осипова К., Система класм в Византии, Византийскиеочерки, М., 1961.
Пападимитриу С., Две народные песни у Анны Комниной, —«Летопись ист.-фил. об-ва при Новорос. ун-те», II, Виз. отд. I, Одесса,1892.
Пападимитриу С., Феодор Продром, историко-литературноеисследование, Одесса, 1905.
Петров А., Князь Константин Бодин, — «Сборник статей,составленный и изданный учениками В. И. Ламанского по случаю 25-летия егоученой и профессорской деятельности», СПб., 1883.
Пигулевская Н., Липшиц Е., Сюзюмов Н., Каждан А., Город и деревняв Византии IV—XII вв., Rapports du XIIe congrès international desétudes byzantines, Belgrade—Ochride, 1961.
Протасов Н., Греческое монашество в Южной Италии и его церковноеискусство, — «Богословский вестник», 1915.
Радојчич Н., Вести Ане Комнине о србима, — «Гласникскопског научног друштва», 3, 1928.
Расовский Д., Печенеги, торки и берендеи на Руси и вУгрии, — SK, 6, 1933.
Рудаков А., Очерки византийской культуры по данным греческойагиографии, М., 1917.
Скабаланович Н., Византийское государство и церковь в XIв., СПб., 1884.
Соколов Н., Восточная политика венецианской плутократии в XIIв., — «УЗ Горьковского ун-та, сер. ист.-фил.», вып. 18, 1950.
Соколов Н., Образование венецианской колониальнойимперии, Саратов, 1963.
Стенли Лэн-Пуль, Мусульманские династии, пер. В.Бартольда, СПб., 1899.
Сыркин А., Об историчности, персонажей «ДигенисаАкрита», ВВ, 18, 1961.
Успенский Φ., Богословское и философское движение в Византии XI—XII вв., — ЖМНП, 277, 1891.
Успенский Φ., Военное устройство византийской армии, —ИРАИК, 6, 1900.
Успенский Φ., История Византийской империи, III, М.—Л.,1948.
Успенский Ф., Образование второго болгарского царства,Одесса, 1897.
Успенский Ф. Очерки по истории византийскойобразованности, СПб., 1892.
Шандровская В., Григорий Каматир и его печать в собранииГосударственного Эрмитажа, — ВВ, 16, 1957.
Шанидзе А., Страница из историята на грузино-българските културнивзаимоотношения, — «Исторически преглед», XIV, 4, 1958.
Шестаков С., Три поэта византийского ренессанса, — «УЗКазанского ун-та», VI—VIII, 1906.
Юзбашян К., К истории павликианского движения вВизантии, «Вопросы истории религии и атеизма», IV, М., 1956.
Яковенко П., Исследования в области византийскихграмот, — «УЗ Юрьевского ун-та», VI, 1917.{640}
Adontz N., L’âge et l’origine de l’empereurBasile I, (867—886), — Byz., 9, 1935.
Adontz Ν., L’archevèque Théophylacte et le Taronite, —Byz., II, 2, 1936.
Adontz Ν., Les Taronites àByzance, — Byz., 11, 1936.
Alexandrides К., Über die Krankenheiten des KaisersAlexios Ι Komnenos, — BZ, 55, 1962.
Alexandris, La puissance maritime de l’Empirebyzantine, Athènes, 1957(на греч. яз.).
Alföldi Α., Insignien und Tracht der römischen Kaiser,— «Mitteil. des deutsch. archeol. Instit., Roem. Abt.», 50, 1935.
’Αμάντος Κ., ’Ιασιτας—Διασιτὴς, ‛Ελληνικά, 3, 1930
’Αμάντος Κ., ‛Ραδηνός, ‛Ελληνικά, 3, 1930.
Andressohn I. С., The ancestry and life of Godefroy ofBouillon, Bloomington, 1947.
’Αντονιάδης Σ., ‛Η περιγραφικὴ στὴν «’Αλεξιάδα». Πῶςἡ ’΄Αννα Κομνηνὴ βλέπει καὶ ζωγραφίζει προσωπα καὶχαρακτῆρες, '‛Ελληνικά, 5, 1932.
Avenarius G., Lukians Schrift zur Geschichtsschreibung,Meisenheim, 1956.
Βαγιακάκος Δ., ’Εκ τοΰ τοπωνυμικοΰ τῆς ’Ιθάκης, ΕΕΒΣ, 29, 1959.
Bailly Α., La serénisime rèpublique de Venise, Paris,1946.
Banescu N.. Ein ethnographisches Problem am Unterlauf derDonau, — Byz., 6, 1931.
Banescu Ν., Un duc byzantin du ΧI-е siècle:Katakalon Kékauménos, — ARBSH, XI, 1924.
Beck Н. G., Der byzantinische Ministerpräsident, — BZ,48, 1955.
Beck Η. G., Kirche und Theologische Literatur im ByzantinischenReich, München, 1959.
Bibicou Н., Problèmes de la marine byzantine, —«Annales», 1958, № 2.
Bibicou Η., Une page d’histoire diplomatique de Byzance au XIesiecle, Michel VII Doukas, Robert Guiscard et la pension desdignitaires, — Byz., 29/30, 1959/60.
Bloch Μ., La société féodale, la formation des liens dedépendance, Paris, 1939.
Blöndal S., Nabites the Varangian. With some notes on theVarangians under Nicephorus III Botaniates and theComneni, «Classica et Mediaevalia», 2, 1939.
Boll Р., Gundel W., Sternglaube und Sterndeutung,Leipzig—Berlin, 1926.
Böhlig G., Untersuchungen zur rhetorischen Sprachgebrauch derByzantiner mit besonderer Berücksichtigung der Schriftendes М. Psellos, 1956.
Βρανούση Ε., Κομισκόρτης ὁ ἐκ ’Αρβανῶν, σχόλια εἰςχωρίον τῆς ’΄Αννης Κομνηνῆς, ’Ιωάννινα 1962.
Βρανουση Ε., рец. на Μ. Mathieu, Guillaume de Pouille,’Αθῆνα, 65, 1961.
Bréhier L., Les institutions de l’Empire byzantin,Paris, 1949.
Bréhier L., La marine de Byzance du VIII auXIe siecle, — Byz., 19, 1949.
Bromberg I., Toponymical and historical miscellanies on medievalDobrudja, Bessarabia and Moldo-Wallachia, — Byz., 12, 1937.
Brown Н. Р., The Venetians and Venetian Quarter in Constantinopleto the close of the 12th Century, — «Journal ofhellenic studies», 40, 1920.
Browning R., An unpublished funeral oration on AnnaComnena, — «Proceedings of the Cambridge Philological Society», 188,1962.
Buckler G., Anna Comnena, a study, Oxford, 1929.
Buckler G., Two gateway inscriptions, — BZ, 30,1929/30.
Bury I. В., The imperial administrative system in the ninthcentury, with a revised text of the Kletorologion of Philotheos,1911.
Bury I. В., Some notes on the text of Anna Comnena, —BZ, 2, 1893. {641}
Cahen С., La campagne de Mantzikert après les sourcesmusulmanes, — Byz., 8, 1934.
Cahen C., La première pénétration turque en Asie Mineure (secondemoitié du XI siècle), — Byz., 18, 1946/48).
Cahen С., La Syrie du Nord a l’époque des croisades et laprincipauté franque d’Antioche, Paris, 1940.
Cessi R., Storia della republica di Venezia, I—II,Milano, 1944—1946.
Chalandon F., Essai sur le règne d’Alexis Ier Comnène,Paris, 1900.
Chalandon F., Histoire de la domination normande en Italie et enSicile I—II, Paris, 1907.
Chalandon F., Les Comnène, Jean II Сотпèпе et Manuel IеrComnène, Paris, 1912.
Charanis Р., Byzantium, the West and the first crusade,— Byz., 19, 1949.
David С. W., Robert-Curthose. Duke of Normandy, Cambr.,1920.
Delarc O., Saint Grégoire VII et la réforme de l’Eglise au XIesiecle, III, Paris, 1899.
Δημητράκου Δ., Μέγα λεξιχὸν τῆς ἐλληνικῆςγλῶσσης, Ι—IX,’Αθῆναι, 1939—1456.
Dandias Μ. Α., Οἱ Βαράγγοι καὶ τὸ Βυζάντιον, Athènes, 1925.
Dereine Ch., Pierre l’Ermite, le saint fondateur du Neuf-moustierà Huy, — «Nouvelle Clio», V, 1953.
Der Nersessian, Armenia and Byzantine Empire, Cambr.,1947.
Destombes M., Un astrolabe carolingien, — «Archivesinternat, d’histoire des sciences», 58—59, 1962.
Diehl Ch., De la signification du titre «proèdre» àByzance, «Mélanges Schlumberger», I, Paris, 1924.
Diehl Ch., Un haut fonctionnaire byzantin, le logothèteτῶν σεκρέτων, «Mélanges Iorga», 1933.
Dieter K., Zur Glaubwürdigkeit der Anna Comnena, DerPetschenegenkrieg 1084—1091, — BZ, 3, 1894.
Dodds, The Parmenides of Plato and the origin of the neoplatonic«one», — «The classical quarterly», 1928.
Dölger F., Beiträge zur byzantinischen Finanzverwaltung, besondersdes 10. und 11. Jahrhunderts, Leipzig—Berlin, 1927.
Dölger F., рец. на «G. Buckler, Anna Comnena», — BZ,29, 1929.
Dölger F., Der Bulgarenherrscher als geistlicher Sohn desbyzantinischen Kaisers. — «В память проф. П. Никовъ», София, 1940.
Dölger F., Byzanz und europäische Staatenwelt, Vorträge undAufsatze, Ettal, 1953.
Dö1ger F., Byzantinische Dyplomatik, Ettal, 1956.
Dölger F., Finanzgeschichtliches aus der byzantinischerKaiserkanzlei des 11. Jahrhunderts, München, 1956.
Dölger F., Regesten der Kaiserurkunden des oströmischenReiches, II, Berlin—München, 1925.
«Ducangii Coroli in Alexiadem notae» (в кн.: Schopen, Beifferscheid,Annae Comnenae...).
Dujcev Iv., Une interpolation chez Anne Comnène, —Byz., 10, 1935.
Duncalf F., The peasants crusade, — AHR, 26, 3, 1921.
Dussaud R., Topographie historique de la Syrie, Paris,1927.
Ebersolt I., Le Grand Palais de Constantinople et le livre descérémonies, Paris, 1910.
Ebersolt I., Sanctuaires de Byzance, Paris, 1921.
«Encyclopedie de l’Islam», I—IV, 1914—1936.
Febvre, I., Pierre l’Ermite et la croisade, Amiens,1946.
Festa N., Longibardos, — Byz., 6, 1931.
Festa Ν., Note preliminari su Longibardos, — BZ, 16,1907. {642}
Force (Marquis de la), Les conseillers latine d’AlexisComnène, — Byz., 11, 1936.
Fuchs Fr., Die höheren Schulen von Konstantinopel imMittelalter, 1926.
Fuiano M., Una fonte dei Gesta Roberti Wiscardi di Puglia, lapresunta opera di Giovanni archidiacono, — «Convivium», raccoltanuova, Torino, 1950, 2.
Ganshof F. L., Robert le Frison et Alexis Comnène, —Byz., 31, 1961.
Gate I. L., A Gay Crusader, — Byz., 16, 1942/43.
Gautier Р., Le discours de Theophylacte de Bulgarie à l’autocratorAlexis Ier Comnène (6 janvier 1088), — REB, 20, 1962.
Gay I. L’Italie méridionale et l’Empire byzantin depuis l’avènementde Basil Ι 867—1071, Paris, 1904.
Giske Η., De Tzetzae scriptis ac vita (diss.), Rostock,1881.
Glykatzi-Ahrweiler H., L’administration de la Crètebyzantine, — Byz., 31, 1961.
Glykatzi-Ahrweiler Η., Les fortresses construits en Asie Mineureface à l’ invasion seldjoucide, — «Akten des XI byz. Kongr.»,München, 1960.
Glykatzi-Ahrweiler H., Recherches sur l’ administration del’Empire byzantin aux IXe— XIe siècles, — BCH, 84, 1960.
Gramada Ν., Ozolimna, Asezar Ozolimnei, Origineanumelui, — «Codrul Cosminului», I—III, Cernăuţi, 1927.
«The Great Palace of byzantine Emperors», Oxford, 1947.
«Greek-English Lexicon of the New Testament», Chicago, 1957.
Grégoire H., рец. на: «Dawes, Anna Comnena», — Byz.,IV, 1929.
Grégoire H., Notes epigraphiques, — «Revue de1'Instruction publique en Belgique», 52, 1909.
Gregoire Η., Notes géographique et historique sur les confinspisido-phrygiens, — «Acad. royale de Belgique, Bull. de la cl. deslettres et des sciences morales et politiques», sér. 5, 34, 1948.
Grégoire Η., Notes sur Anne Comnène, — Byz., 3, 1926.
Grégoire Η., Pierre l’Ermite, le croisé d’avangarde et sa tombe аl’abbey de Neuf-moustier à Huy, — «Nouvelle Clio», 3, 1951.
Grierson Ph., Coinage and money in the ByzantineEmpire, Spoleto, 1961.
Grillmeier A., Bacht H., Das Konzil von Chalkedon,I—III, 1951—1954.
Grosse R., Die Fahnen in der römisch-byzantinischen Armee des4.—10. Jahrhunderts, — BZ, 1924.
Grousset R., Histoire des croisades et du Royaume deJérusalem, I, Paris, 1934.
Grumel V., L’affaire de Léon de Chalcédoine, — EO, 39,1940/42.
Grumel V., La chronologie, Paris, 1958.
Grumel V., Documents athonites concernant Léon deChalcédoine, — «Miscellanea G. Mercati», III, Vatican, 1946.
Grumel V., Léon de Chalcédoine et le canon de la fête du saintmandilion, — AB, 68, 1950.
Grumel V., Le miracle habituel de N—D des Blachernes àConstantinople, — EO, avril—juin, 1931.
Grumel V., Les regestes des actes du partiarcat deConstantinople, I, 3, 1947.
Guillan Α., Holtzmann W., Zwei Katepansurkunden ausTricario, — «Quellen und Forschungen aus ital. Arch. und Bibl.», 41,1961.
Guilland R., Constantinople byzantine, Le Boucoléon, La PlageBoucoléon,— BSl, X, 1949.
Guilland R., Étude de titulature et de prosopographie byzantines; Leseunuques dans l’Empire byzantin, — «Études Byzantines», I, 1943.{643}
Guilland R., Études de titulature et de prosopographie bysantines,Les chefs de la marine byzantine: Drongaire de la flotte, Duc de la flotte,Mégaduc, — BZ, 44, 1955.
Guilland R., Études surl’histoire administrative de l’Empirebyzantin, Le Cesarat, — Or. Chr. Per., 13, 1947.
Guilland R., Études sur l’histoire administrative de Byzance, ledomestique des scholes, — REB, 8, 1950.
Guilland R., Études sur l’histoire administrative de l’Empirebyzantin, Les termes désignant le commandant en chef desarméesbyzantines, — EEB, 29, 1959.
Guilland R., Études sur l’histoire administrative de l’Empirebyzantin, Les titres auliques des eunuques: Le protospathaire, —Byz., 25/27, 1955/57.
Guilland R., Le grand domesticat à Byzance, — EO, 37,1938.
Guilland R., Les Palais du Boukoléon, — BSl, 11, 1950.
Guilland R., Sur quelques termes du Livre des cérémonies deConstantin VII Porphyrogénète, — REG, 58, 1945, 62, 1949.
Gyóni M., Egy vlách fabe neve Anna Komnene Alexiasában,— «Egyetemes Philologiai Közlöny», 71, 1948.
Gyóni Μ., Le nom des Βλάχοι dans l’Alexiaded’Anne Comnène, — BZ, 44, 1951.
Gyóni Μ., La première mention historique des Vlaques des MontsBalkans,— AA, 54, 1952.
Hagenmeyer Η., Der Brief des Kaisers Alexis Ι an den Grafen RobertΙ von Flandern, — BZ, 6, 1897.
Hagenmeyer Η., Chronologie de la I-re Croisade, Chronologie duroyaume de Jérusalem, — ROL, 6—12, 1898 sq.
Hagenmeyer H., Die Kreuzzugsbriefe aus den Jahren1088—1100, Innsbruck, 1901.
Hagenmeyer H., Peter der Eremite, Leipzig, 1879.
«Handwörterbuch des Islam», Leiden, 1941.
Hanton E., Lexique explicatif du Recueil des inscriptions grecqueschrétiennes d’Asie Mineure, — Byz., 4, 1929.
Harmatta I., Das Volk der Sadagarren, — «Analectaorientalia memoriae Alexandri Csoma de Körös dicata», Budapest, 1942—1947.
Heinemann L., Geschichte der Normannen in Unteritalien undSizilien, I, Leipz., 1894.
Heuzey Z., Daumet H., Mission archéologique deMacédoine, Paris, 1886.
Hill J. H., Hill L. L., The convention of Alexius Comnenus andRaymond of St. Gilles, — AHR, 58, 2, 1952/53.
Hill Ι. Η., Hill L. L., Raymond IV de Saint-Gilles, 1041 (ou1042)—1105, Toulouse, 1959.
«Historia naroda Jugoslavie», I, Zagreb, 1953.
Holtzmann W., Die Unionsverhandlungen zwischen Kaiser Alexios undPapst Urban II im Jahre 1089, — BZ, 28, 1928.
Hóman В., Geschichte des ungarischen Mittelalters, I,Berlin, 1940.
Honigmann E., Die Ostgrenze des Byzantinischen Reiches von 363 bis1071, Bruxelles, 1935.
Honigmann E., Pour l’Atlas byzantin, — Byz., 11, 2,1936.
Hussey Ι. Μ., Church and learning in the Byzantine Empire867—1185, London, 1937.
Irmscher I., Byzantinisch-deutsche Beziehungen alsForschungsaufgabe, — BSL, 19, 2, 1958.
Jaffe Р., Regesta pontificum romanorum, Leipzig,1885—1888.
Janin R., Constantinople byzantine, Paris, 1950.{644}
Janin R., La géographie ecclesiastique de l’Empire byzantine. Leséglises et les monastères, Paris, 1953.
Jenal A., Der Kampf um Durazzo 1107—1108 mit dem Gedicht desTortarius, — «Historisches Jahrbuch», 37, 1916.
Jenkins R. I. H., The classical background of the scriptores postTheophanem, — «Dumbarton Oaks papers», 9, 1954.
Jireček С., Die Heerstrasse von Belgrad nach Constantinopel unddie Balkanpässe, Prag, 1877.
Jireček C., Die Lage und Vergangenheit der Stadt Durazzo inAltertum, — «Ungarische Rundschau», 3, 1914.
Joannou Р., Die Definition des Seins bei Eustratios vonNikeia, — BZ, 47, 1957.
Joannou Р., Le sort des évêques hérétiques reconciliés (Undiscours inédit de Nicétas de Serres contre Eustrate de Niceé), —Byz., 28, 1958.
Jorga Ν., Geschichte des osmanischen Reiches, I—V,Gotha, 1908—1913.
Jorga Ν., Histoire des Roumains et de la romanitéoriental, III, Bucarest, 1937.
Jorga N., La première cristalisation d’Etat Roumaine, —ARBSH, I, 1920.
Jugie M., La vie et les ouevres d’Euthyme Zygabèn, —EO, 15, 1912.
Katičić R., ’΄Αννα ἡ Κομνήνη καὶ ‛ο ‛Όμηρος, ΕΕΒΣ, 27, 1957.
Katičić R., ‛Η ’αρχαιομάθεια καὶ τὸ ’επικὸν πνεΰμαεὶς τὴν ’Αλεξιάδα τὴς ’Αννης Κομνηνῆς, ΕΕΒΣ, 29, 1959.
Katičić R., Βιογραφικὰ περὶ Θεοφύλακτου ’αρχιεπισκόπου ’Αχρίδος, ΕΕΒΣ, 30,1960/61.
Katičić R., Αἱ πρὸς Πακουριανοὺς ’επιστολαὶ τοΰΘεοφυλάκτου ’αρκιεπισκόπου ’Αχρίδος, ΕΕΒΣ, 30, 1960/61.
Keil I., Führer durch Ephesos, Wien, 1957.
Kimball E., Serjeanty tenure in medieval England, NewHaven, 1936.
Kirsten E., Die byzantinische Stadt, — «Berichte zum XIintern. Byzant. Kongress», München, 1958.
Kugler В., Boemund und Tankred Fürsten von Antiochien,Tübingen, 1962.
Koukoulès Ph., Vie et civilisation byzantines, I—V,Athènes, 1948—1952 (на греч. яз.).
Krey A. C., A neglected passage in the Gesta, — Thecrusades and other historical essays presented to В. С. Munro», New York, 1928.
Krey A. С., Urbans crusade, succes or failure, — AHR,53, 2, 1948.
Krumbacher К., Geschichte der byzantinischenLitteratur, 2-te AufL, München, 1897.
Krumbacher K., Mittelgriechische Sprichwörter, München,1893.
Krumbacher K.., Michel Glykas, München, 1895.
Kurtz E., Аннотация на ст.: «П. Безобразов, Хрисовулимператора Михаила VII Дуки», — ВВ, 9, 1900.
Κυριακίδου—Νέστορος Α., Μολυβδοβουλλον ‛αγιου Θεοδώρου τοΰ Βαθυρρυακίτου,‛Ελληνικά, 16, 1958/59.
Lambros S. Р., Alexander Kabasilas, — BZ, 12, 1903.
Lambros S. Р., Zur Anna Comnena, — BZ, I, 1892.
Lascaris Comneno С., Observacion sobre el texto de la«Alexiada», — «Emérita», 19, 1952.
Lascaris Μ., Survivances dans la toponymie de la Macédoine des«tFrancs» d’avant et après la IVe croisade, — Byz., 23, 1953.
Laurent I., Armeniens de Cilicie: Aspiètes, Oschin,Ursinus, — «Mélange Schlumberger», I, 1924.
Laurent I., Byzance et l’origine du sultanat de Roum, —«Mélanges Ch. Diehl», I, Paris, 1930. {645}
Laurent I., Byzance et les Turcs seldjoucides dans l’AsieOccidentale jusques 1081, Nancy, 1913.
Laurent I., Des Grecs aux croisés: Etude sur l’histoired’Edesse, — Byz., I, 1924.
Laurent M., Byzance et Antioche sous le curopalatePhilarète, — «Revue des études Arméniennes», 9, 1, 1929.
Laurent V., Documents de sigillographie byzantine, La collectionC, Orchidan, Paris, 1952.
Laurent V., La généalogie des premièrs Paléologues, —Byz., 8, 1933.
Laurent V., Le grand domesticat, notes complémentaires,— EO, 37, 1938.
Laurent V., La prosopographie de l’Empire byzantin, —EO, oct.-dec., 1934.
Laurent V., Les secaux byzantins de Médaillier Vatican,Vaticano, 1962.
Laurent V., ’Ιασίτης—Διασίτης, ‛Ελληνικά, 3, 1930.
Lieb В., Complots à Byzance contre Alexis Ι Comnène(1081—1118), — BSl, 23, 1962,
Lieb В., Un basileus ignoré: Constantin Doucas, — BSl,17, 1956.
Leib В., Jean Doukas, Cesar et moine, Son jeu politique à Byzancede 1067 а 1081, — АВ, 68, 1950.
Leib В., Nicéphore III Botaniates (1078—1081) et Maried’Alanie, — «Actes du VIe Congr. intern. d’études byzantines»,Paris, 1948.
Leib В., Quelques aspects de l’education au XIe siècle (d’aprèsl’Alexiade d’Anne Comnène), — BSl, 21, 1, 1960.
Leib В., Les silences d’Anne Comnène ou ce que n’α pas ditl’Alexiade, — BSl, 19, 1, 1958.
Lemerle Р., Byzance et la croisade, Relazioni del Xcongr. intern. di scienze stor., Roma, 1955, III, — «Storia del medio evo»,Florenz., 1955.
Lemerle Р., Prolegomènes à une édition critique et commentée desConseils et recits de Kekaumenos, Bruxelles, 1960.
Lemerle Р., Recherches sur le régime agraire à Byzance: la terremilitaire à l’epoque des Comnènes, — «Cahiers de civilisationmédiéval», II année, 2, 1959.
Leroy-Molinghen Α., Les deux Jean Taronites del’Alexiade, — Byz., 14, 1939.
Leroy-Molinghen Α., Les lettres de Théophylacte de Bulgarie àGrégoire Taronite, — Byz., 11,2, 1936.
Leroy-Molinghen Α., Trois mots slaves dans les lettres deThéophylacte de Bulgarie, — AIPhHOS, VI, 1938.
«Lexikon für Theologie und Kirche», V, 1960.
Liddell D., Scott D., Greak-English Lexicon, 1940.
Loos M., Deux contributions à l’histoire des Pauliciens, originedu, nom des Paulichiens, — BSl, 18, 2, 1957.
Lot F., L’Art militaire et les armées du moyen âge,I—II, Paris, 1946.
Manselli R., Tancredi e Alessio Comneno α Constantinopoli ePelecanon, — «Archivio storico par le provincie napoletane», NS, 34,1953/54.
Maricq Α. Un «comte de Brabant» et «Brabançons» dans deux texles byzantins:Anne Comnène Alexiade 10, 8; Eustathe de Thessalonique, Prise de la ville parles Normands, ch. 56, «Academie Royale de Belgique, Bulletin de la classe deslettres et des sciences morales et politiques», 5, XXXIV, 1948.
Μαρινάτος Ε., Εὐμάθιος ὁ Φιλοκάλης τελευταΐος στρατηγὸςτοΰ Βυζαντινοΰ θέματος τῆς Κρήτης, ΕΕΒΣ, 7, 1930.
Mathieu Μ., Guillaume de Pouille. La Geste du RobertGuiscar, Édition, traduction, commentaire et introduction, Palermo,1961.
Mathieu M., Les faux Diogènes, — Byz., 22, 1952.{646}
Mayer Η. Ε., Bibliographie zur Geschichte derKreuzsage, Hannover, 1960.
Meyer von Knonau G., Jahrbücher des deutschen Reiches unterHeinrich IV und Heinrich V, III, Leipzig, 1900.
Moeller C., Godefroid de Bouillon et l’avouerie du SaintSépulcre, — «Mélanges Godfried Kurth», I, Liège, 1908.
Moravcsik G., Byzantinoturcuca, I (Die ByzantinischeQuellen der Geschichte des Türkervölker), II (Sprachreste der Türkervölker inden byzantinischen Quellen), Berlin, 1958.
Moravcsik G., Zur Geschichte des Ausdruckes «взятьязыка», — «International Journal of Slavic Linguistics and Poetics»,4, 1961.
Moravcsik G., Die Spuren der Kenntnis der Sapho inBysanz, — «Archivum Philologicum», 61, 1937.
Mordtmann Α., Esquisse topographique de Constantinople,Lille, 1892.
Mordtmann A., Plombs byzantins de la Grèce et duPéloponese, — «Revue Archéologique», 2, 1877.
Murnu G., L’Origine des Comnènes, — ARBSH, XI, 1924.
Μυστακίδου Β. Α., Τραπεξουντιακά, κώδικες φροντιστηρίου Γαβρᾶς Θεόδωρος,ΕΕΒΣ, 7, 1930.
Neugebauer O., Studies in byzantine astronomicalterminology, — «Transactions of American Philosophic Society», 50,2, 1960.
Neumann С., Die byzantinische Marine, — «HistorischeZeitschrift», NF, 81, 1898.
Nicholson R. L., Tancred, a study of his career and work in theirrelation to the first crusade and establishment of the latin States in Syriaand Palestine, Chicago, 1940.
Obolensky D., The Bogomils, a study in Balkanneo-manichaism, Cambr., 1948.
Ohnsorge W., Das Zweikaiserproblem im früherenMittelalter, Hildesheim, 1947.
Oman Ch., Α history of the art of war in the middleage, London, 1924.
Ορλάνδος Α., Τὰ βυζαντινὰ μνημεία τῆς Καστοριάς, ’Αρχεΐοντῶν βυζαντινῶν μνημειῶν τῆς ‛Ελλάδος, 4, 1938.
Oster Ε., Anna Komnena, — «Wissenschaftliche Beilagezum Programm des Grossherzogl. Lyceums in Rastatt», 1868, 1870, 1871.
Ostrogorsky G., History of the Byzantine State, Oxford,1956.
Ostrogorsky G., Pour l’histoire de la féodalitébyzantine, Bruxelles, 1954.
Παναγιωτάκη Ν.,Θεοδόσιος ὁ Διάκονος καὶ τὸ ποίημααὺτοΰ ‛Άλωσις τῆς Κρήτης, ‛Ηρακλεΐον, 1960.
Papachryssantou, La date de la mort du sébastocrator IsaakComnène, frère d’A lexis Ier et de quelques événementscontemporaires, — REB, 21, 1963.
Papadopulos-Kerameus Α., ’Ανάλεκτα ‛Ιεροσολυυικῆς σταχυλογίας, Ι, СПб, 1891.
Pič Ι. L., Zur rumänisch-ungarischen Streitfrage,Leipzig, 1886.
Plezia Μ., Byzantinoturcicum κρατήσαι γλῶτταν — Dil almaq, — AA, X, 1962.
Πολίτης Ν., Δημώδεις παροιμία ἐν τοΐς στίχοις τοΰ ΜιχαὴλΓλυκᾶ, ΒΖ, 7, 1898.
Pontieri Ε., Tra i normanni nell’Italia meridional,Napoli, 1948.
Praechter K., Beziehungen sur Antike in Theodoros Prodromos Redeauf Isaak Komnenos, — BZ, 19, 1910.
Pritzak O., Ein hunnisches Wort, — «Zeitschrift derdeutschen morgenland. Gesellsch.», 104, 1954.
Ramsey W. M., The historical geography of Asia Minor,London, 1890.
Rasony Nagy L., Der Volksname Берендей, — SK, 6, 1933.
Renaud Ε., Étude de la langue et du style de MichellPsellos, Paris, 1920. {647}
Rey F. G., Les colonies franques de Syria, Paris, 1883.
Rey E. G., Histoire des princes d’Antioche, — ROL, 4,1896.
Richard I., Le comte de Tripoli sous la dynastie Toulousaine(1102—1187), Paris, 1945.
Richard I., Le Royaume latin de Jérusalem, Paris, 1953.
Roberti M., Richerche intorno alla colonia Veneziana inConstantinopoli nel secolo XII, — «Scritti storici in onore diCamillo Manfroni», Padua, 1925.
Rouillard G., Δόσις, συνήθεια, σχιδευμός, ’αποσχιδευμός («Alexiade», III,VI, 7), — AIPhHOS, VI, 1938.
Rouillard G., Un grand bénéficiaire sous Α lexis Comnène: LeonKéphalas.— BZ, 30, 1929/30.
Rouillard G., Les taxes maritimes et commerciales,«Mélanges Ch. Diehl», I, 1930.
Runciman S., The crusades of 1101, — «Jahrbuch derösterreichischen byzantinischen Gesellschaft», I, 1951.
Runciman S. The first crusaders journey across the BalkanPeninsula. — Byz., 19 1949.
Runciman S. Α history of the crusades, I—III, Cambr.,1951—1954.
Runciman S. The holy lance found at Antioch, — AB, 68,1950.
Runciman S. The medieval Manichee, Cambr., 1947.
Salaville S., Le titre ecclésiastique de «proédros», —EO, 29, 1930.
Salaville S., Philosophie et théologie ou épisodes scolastiques àByzance de 1059 à 1117, — EO, 29, 1930.
Scheller Р., De hellenistica historiae conscribendaearte, Leipzig, 1911.
Schlumberger G., Deux chefs normands des armées byzantines au XIesiècle, — «Revue historique», 16, 1881.
Schlumberger G., L’Epopée byzantine à la fin du deuxièmesiècle, Paris, 1896.
Schlumberger G., Sigillographie de l’Empire byzantin,Paris, 1884.
Schmeidler В., Kaiser Heinrich IV und seine Helfer inInvestiturfrage, 1927.
Schroeter Т. Г., Spezieller K.anon der zentralen Sonnen- undMondfinsternisse, welche innerhalb des Zeitraums von 600 bis 1800 n. chr. inEuropa sichtbar waren, Kristiania, 1923.
Seger I., Byzantinische Historiker des 10-ten und 11-tenJahrhunderts, München, 1888.
Semenov A., Über die Ursprung und Bedeutung des Amtes derLogotheten in Byzanz, — BZ, 19, 1910.
Serre, Les marines de guerre de l’antiquité et du moyenâge, 1885.
Sesan M., La flotte byzantine à l’époque des Comnènes et des Anges(1081—1204), — BSl, 21, 1960.
Setton Κ. Μ., Baldwin Μ. W., Α history of the crusades, I, Thefirst hundred years, Philadelphia, 1955.
Šišić F., Povijest Hrvata. I, Zagreb, 1925.
Smail R. C., Crusading warfare (1097—1193), Cambr.,1956.
Sophocles E. A., Greek lexicon of the roman and byzantineperiod.
Stadtmüller G., Geschichte Südosteuropas, München,1950.
Stadtmüller G., рецензия на: «Ch. Diehl, Un hautfonctlonnaire...», — BZ, 34, 1934.
Staquet I., Anna Comnena Alexias, X, 8, ἡ τζάγγρα τόξον Βαρβαρικόν, — Byz.,13, 1938.
Stein E., Untersuchungen zur spätbyzantinischen Verfassung undWirtschaftsgeschichte, — «Mitteil. zur osmanischen Geschichte», 2,1923—1925.
Stephanou Р., La doctrine de Léon de Chalcédoine et sesadversaires sur les images, — Or. Chr. Per., 12, 1946.{648}
Stephanou Р., Jean Italos, philosophe et humaniste,Roma, 1949.
Stephanou Р., Le procès de Léon de Chalcédoine, — Or.Chr. Per., 9, 1943.
Sybel Η., Geschichte des 1. Kreuzzuges, Leipzig, 1841.
Svoronos N. G., Recherches sur le cadastre byzantin et lafiscalité aux Χe et XIIe siècles, le cadastre de Thèbes, — BCH, 83,1959.
Tafrali O., Topographie de Thessalonique, Paris, 1912.
Tailliez F., Le sceau d’Anne Comnène et deuxcorrections, — Or. Chr. Per., 14, 1948.
Tatakis В., La philosophie byzantine, Paris, 1949.
Θεοχαρίδου Т., Δημήτριος Δούκας Καβάσιλας καὶ ’΄αλλα προσωπογράφικα ’εξ’ανεκδότου χρυσοβούλλου τοΰ Καντακουζήνου, ‛Ελληνικά, 17, 1962.
Thomaschek W., Zur historischen Topographie von Kleinasien imMittelalter, — «Sitzungsber. d. K. Akad. d. Wissensch. in Wien,Phil.-hist. CL, 124, 1891.
Treitinger O., Die oströmische Kaiser- und Reichsidee nach ihrerGestaltung im höfischen Zeremoniell vom oströmischen Staats- undReichsgedanken, Darmstadt, 1959.
Vasiliev A., The Anglo-Saxon immigration to Byzantium,— «Annales de l’Institut Kondakov», 9, 1937.
Villars I. В., Les Normands en Mediterranée, Paris,1951.
Wass A. A., Geschichte der Kreuzzüge, I—II, Freiburg,1956.
Weiss H., Kostümkunde II. Geschichte der Tracht und des Geräthesim Mittelalter, Stuttgart, 1864.
Wilmans R., Über die Quellen d. Alexias von AnnaKomnene, — «Archiv der Gesellschaft für ältere deutscheGeschichtskunde», 10, 1857.
Wittek Р., The Castle of Violets, — «Bull. of theSchool of oriental and african studies», 20, 1957.
Wittek-de Jongh S., Le césar Nicéphore Bryennios, l’historien etses ascendants, — Byz., 23, 1953.
Wollf Α., Die Bauernkreuzzüge des Jahres 1096: ein Beitrag zurGeschichte des ersten Kreuzzuges, Tübingen, 1891.
Wollf A., König Balduin Ι von Jerusalem, Koenigsberg,1884.
Wundt M., Platons Parmenides, Stuttgart—Berlin, 1935.
Wuyts A., Le 28ième canon de Chalcédoine du primatromaine, — Or. Chr. Per., 17, 1951.
Zachariae von Lingenthal K. E., Geschichte desgriechisch-römischen Rechts, Berlin, 1892.
Ζακυθηνοΰ Δ., Μελέται περί τῆς διοικητικῆς διαιρέσεως καὶτῆς ‛επηρχιακῆς διοικήσεως ἐν τῶ Βυζαντινῶκράτει, ΕΕΒΣ, 17, 1941.
Zenghelis С., La feu grégois et les armes à feu desbyzantins, — Byz., 7, 1932.
Zerves Ch., Un philosophe néoplatonien du XIe siècle MichelPsellos, Paris, 1920.
Xanalatos A. D., Beiträge zur Wirtschafts- und SozialgeschichteMakedoniens in Mittelalter hauptsächlich auf Grund der Briefe des ErzbischofsTheophylaktos von Achrida, München, 1933.
Yewdale R. В., Bohemund I, prince of Antioch,Princeton, 1925. {649}