у вачах непазбыўны. Ды й вочы не кажуць, таропяцца ў зямлю. Нават дзеці. А некаторыя — як зомбі. Гэтых цураюцца, баяцца. А яны сваіх не пазнаюць. І на заходзе не да хаты бягуць, не ў полі начуюць, каб працаваць зрання — брыдуць да маста.
— Другі раз ты памінаеш мост, — сказаў Уладзімір незадаволена. — Што за мост? Да якога моста?
— А які надарыцца, была б вада. Хоць там кладка праз ручаіну. І знікаюсь.
Пан Адась тузануў сябра за рукаў:
— Ну ты й вушы развесіў. Ён расказвае, а не паказвае, фалькларыст.
І працягваў хуценька, пакуль хлапец адыйшоў за півам.
— Можа, ён пранкер які?
— Так тут не літаратура. Трэба пачуць, у што мы ўліплі, і высновы зрабіць. Думаеш, пранк? А каму яно трэба?
— Апалагетам тваім. Павесяліць любімага пісьменніка. Ці кінастудыя да цябе гэтак падкатвае. Нанялі артыста-маладзёна.
— І карчму пабудавалі?
— А што тады? Налавілі рыбы і спім? Ці мухаморамі атруціліся і супольны сон бачым?
— А чаму не? З глузду разам з’ехаць можна, чаму б агульны сон не сніць?
Адась адпіхнуў парэшткі яечні:
— Смак у яе сапрауды якісь, мухаморысты.
Прыветна аклікнуў Рамана:
— Дык што там з замбямі?
— На ўсё забываюцца, на хату, на дзетак, працуюць з мёртвымі вачыма ад світання да закату да скону, знікаючы ноччу. Адна жонка не змірылася, зацягнула мужа ў ёўню ды паклікала вядзьмарку адгаварыць.
— І што? — наваліўся грудзямі на стол пан Адась, мармычучы: «Трудаголікі японскія нейкія, не веру».
— Тая ўбачыла, што да мужыка проста ў сэрца праз спіну цягнецца павуціна, а ў сэрцы іржавы наканечнік балта. А другі канец павуціны знікае за мостам, у горадзе з павуціння і попелу.
— Вось каму кніжкі пісаць трэба, — шапянуў Адась. — Вядзьмарцы гэнай. У цябе, Валодзю, фантазіі замала.
— Цягнецца да нечага жахлівага ў сярэдзіне, сканцэнтраванага зла. Але так вядзьмарцы вочы адвяло цемрай, туманамі, што ўбачыць тое яна не змагла. Ледзь сама выкараскалася. Прыпаліла павуцінку лучывам ды загадала жонцы мужыка ў пуні замкнуць. А як сонейка ўзышло — яго там не было ўжо. Толькі тлустая пляма сажы з павуцінай ды іржавы адломак балта.
— А вопратка?
— Цьху на вас, — вызверыўся Адась. — Мне выйсці трэба праветрыцца, піва наружу просіцца.
Пастаяўшы некаторы час пад хмызамі, вярталіся яны з Уладзімірам да карчмы.
— Пранкі-дыранкі, — соп і злаваўся Адась. — Ты ж нармальны чалавек. Адукаваны, абазнаны! Інтэлігентны, бадай! А хіба такі чалавек на нізкапробшчыну купіцца? Трыллер нейкі, паршывы беларускі, бабкі вясковыя не павераць. А ты сядзіш вушы развесіўшы.
— А няблагі сюжэт. Цікава толькі, што там сядзіць у сярэдзіне. І Надзейка Яноўская тут прі чым?
— Твой крытык сядзіць, — чмыхнуў Адась. — Узнаўляе твой сусвет, як ён яго разумее, і глядзіць на рэакцыю. А можа, цёмны ўладар які, Кашчэй. Здыхлік Неўміручы.
— Тады як у гэтае асяроддзе трапіў Раман? Ён мяне не чытаў нават.
— Прыкідваецца. Артыст!
Уладзімір узяўся за клямку:
— Ну, а калі яно сапраўды?
— Ну, ты ж тут рыбку лавіў, мроіў, — пакпіў Адась, — сюжэты абдумваў… Сядзеў часамі ў аблокі таропіўся. Яно слухала, а пасля матэрыалізавала.
— Яно — што?
— Штучны розум, разумны павук, іншапланетны зоркалёт, чорт з кікімарай, кіношнікі — выбірай, што падабаецца.
— Ага ж, высунула з рэчкі перыскоп, а па дне падводны човен поўзае.
Яны переглянуліся і зарагаталі. Калючы дрот страху і адбываючагася непаразумення распаўся асклепкамі.
— Пайшлі далей слухаць. Хлопец, пэўна, зачакаўся ўжо.
І не памыліўся. Карцела Раману падзяліцца хоць з кім.
— …Жонка сумавала, у папа адмаўляла, плёткі папаўзлі, а потым сама раптам знікла. Пустую хату сёмай дарогай абыходзяць.
Хлапец уздыхнуў.
— Такіх, кранутых мрояй, забвеннем усяго, больш і больш.
— Каб стаць манкуртам, знешні ўплыв не абавязковы, — пасупярэчыў пан Уладзімір.
— Ну так, — Раман замовіў яшчэ піва. — Некаторыя злу аддаюцца самі, наўперадкі бягуць. Самастрэлы носяць пры боку, чорныя балты, і цемру ў сэрцы. Тыя не забываюць, але грэбуюць святлом, лічаць сябе ўладарамі. Як Мураўёў-вешацель, тлустая азызлая жывёліна.
— Ты гаварыш аб ім, быццам ён не памёр больш веку таму? — Уладзімір пакруціў галавой, быццам ворат стаўся занадта тугі. — Быццам ты на ўласныя вочы яго бачыў?! А каб яго! І ён тут?!
— Апісаў вычварэнца, пісьменнік! — папракнуў Адась.
— Тады і Кастусь побач быці мусіць.
Раман уздыхнуў:
— На свае вочы Мураўёва не бачыў. Але ж столькі чуў… Так, так, са мной не вельмі дзяліліся, — Рымша пачырванеў. — Але ж і падслухаць плёткі можна! Ён адзін з… Гэная ўлада заве сябе архангеламі. Яны забойцы, такая ж частка цёмнага гораду, як рабы.
— Не арханёламі? Гэта хіба твае? — сівы Адась зірнуў на сябрука.
Пан Уладзімір пахіліў галаву, прачытаў ціха:
— Днём, і ўначы, і ў ранку
Пошчак падкоў над зямлёй.
Гэта конныя скачуць архангелы
Па дарогах планеты маёй…
— Вось так адзін напіша… — бурчэў Адась. — Вось разграбай цяпер.
— Можа, яно ўсё уяўнае?
— Не, — проста адказаў Раман. Пан Уладзімір узнёсся, абапіраючыся аб стол далонямі:
— Я гэтае зло за вухі адцягаю за такое ўвасабленне. Будзь яно хочь штучны інтэллект, хоць што, — паабяцаў ён. — Няма вушэй — прыш’ю і адцягаю ўсё адно! Калі гэта не сон і не дурныя жарты. Давай, расказвай далей. Як трапіць у гэтае чортава месца?
— Жывым — ніяк.
Корчомка была убогой: в воздухе висел чад, сажа покрывала потолок, чёрная, жирная, а по углам свисала вековая паутина.
Адась, заняв угол, стал салфеткой протирать грязный стол:
— Антисанитария!
— Зато можно попробовать экзотические блюда! Представь себе: молочная поросятина в клюкве, лосиные губы в уксусе, печеная зайчатина…
— Линь с волнушками, — подхватил Роман.
— А платить чем?
— Ну, — Влади́мир пожал плечами, — отдам мобильник.
— А зачем козе баян? Завтра разрядится, и пользы от него будет меньше, чем от кирпича.
— Но однажды потомки трактирщика найдут четырёхсотлетний артефакт, включат в розетку…
Роман нервно рассмеялся, сбрасывая напряжение.
— Столетний… Дядечки, я заплачу. Я ведь такой-сякой боярин.
— Можно отдать удочками, — предположил Адась. — Это практичнее твоей техники.
— Ни за что!
— А за лосиные губы?
Трактирщик зыркнул мрачно:
— Осталась только яичница. Болтуны!
— А трис-дивинирис? — повернулся к нему Владимир.
— Пиво.
— Ну хоть солёные свиные уши есть?
Трактирщик посмотрел на него, как на извращенца:
— Коли пану шлея попала под хвост, так я, что ли, должен своим свиньям уши резать, чтобы к пиву солёными подать?
— Вот лизунчик, молимончик, подай ему горелку на двадцати семи травах, — дернул губами Адась. — Пей и ешь, что дают. А мне воды, милейший.
Трактирщик поднял глаза под лоб, оценивая интеллект посетителя.
— Здесь воду пить не стоит, мало ли какую заразу подцепишь, — посоветовал Владимир. И обратился к хозяину: — Неси, дорогой. Очень есть хочется.
Сковорода была такая же поцарапанная и чёрная от копоти, как и стол, печь и ладони хозяина. Три желтка вздымались над пригорелым, три куска чёрствого чёрного хлеба на тарелке прилагались к яичнице. Три грязные ложки и один нож грохнулись на столешницу.
— На них санстанции нет, — поморщился Адась, отломив краюшку и пытаясь жевать. — Зубы сломаешь! Что он туда кладёт?
— Что есть, то и кладёт, — вздохнул Роман. — Не муку, точно. Надо было сразу в замок идти, там с едой получше.
— Не спеши. Не хотелось бы с героиней собственной повести так внезапно.
— А может, совпадение? — Адась отскреб кусок яичницы и рискнул попробовать. Гадость, но голод не тётка, заставил есть, запивая пивом для дезинфекции. Да и пиво оказалось не худшим. — Не один Гаврила в Полоцке…
— Нашёл Гаврилу! Наденька она!
— Признайся: ты в неё влюблён! — взмахнул ложкой Адась.
— Было бы странно, если бы писатель не любил своих героинь.
— Дядьки, вы о чём? — вскричал Роман.
— Ешь давай.
— И вы мне всё расскажете?
— Ты нам расскажешь, — Владимир протёр ложку спиртовой салфеткой. — Хочется знать, что здесь происходит и как отсюда выбраться.
И потянул кусок яичницы в рот.
— Я мало что знаю, — вздохнул Роман, утолив первый голод. — Вы шутить и издеваться не будете? Не будете называть фольклористом?
— Не будем, — хором пообещали мужчины. — Только и ты брось своё «дядечки». Мы в одной лодке с тобой.
— Как я и говорил, — парень сложил кулаки на столе, — здесь что-то странное с пространством и временем творится. То горло сожмет, то приотпустит. Идёшь в одно место — попадаешь в другое. Гак по башке как даст, да с оттяжкой! То двадцать панов на одной кляче едут, то барочные костёлы сами собою строятся. В пуще блуждать не наблуждаешься, а тут ЛЭП и вдалеке город электричеством светится, экзотические растения растут.
— Чазения? — перебил Владимир.
Роман пожал плечами:
— Может, и чазения. Я их никогда не видел. А что это?
— Ай, не останавливайся, — Адась показал другу большие глаза.
— А до города никак добраться. Он как мираж. Есть замок Яновских, несколько деревень, дороги, которые сворачивают сами в себя, ну, как бутылка Клейна.
Теперь настала очередь дяденек задавать вопросы. Обсудив топологию и тессеракты, они заказали ещё пива.
Пан Адась уставился в чёрный от копоти потолок, сбрасывая паука с плеча:
— Не корчма, а преисподняя.
— А это Люцифер в дырявом фартуке?
— Люциферу было бы стыдно за такой фартук. Дезинфекция! Тараканы есть? А крысы?
— Нету! Клянусь богом, ни единого! — мрачный взгляд хозяина не соответствовал раболепно-ласковому тону.
— Иди себе, добрый человек, — посоветовал пан Владимир мрачно и наклонился к Роману: — Ну, рассказывай уже про местный фольклор. Только ничего не пропускай. Что здесь творится?