Яна ўзяла чарку, паглядзела проста Валянціну ў мш. Алена Канстанцінаўна адчувала, што робіць шшіа непапраўнае. але ж галасы, бязладная веся-лоеш. шсая накааала ў зале. нібы ахутвалі ўсю яе іпвітмзші тужанам.
— Хай будзе ўдалым промысел,— сказаў Валянцін.— Ну і каб муж хутчэй вярнуўся дадому.— Ён узяў з вазы яблык, разразаючы, усміхнуўся.— А мо, Алена, і не трэба, каб ён хутчэй вяртаўся? Падганю калі-небудзь карэту і, як цыган, украду вас. А там чыстае поле, зоркі, касцёр... I такая цішыня, што кожнае слова можна пачуць здалёку. Яно бязгучнае, гэта слова, як само каханне...— Валянцін раптам пакрывіў свае ледзь прыпухлыя вусны.— Во дзівак! Усё гэта выдумкі. Жыццё больш празаічнае. Але бываюць такія ўсплёскі, што хочацца шалець ад радасці. Вы, Алена, у мастацкім музеі былі?
— Не, пакуль што не была,— ёй у гэтым было сорамна прызнацца.
— Аднойчы я на выстаўцы ўбачыў партрэт невядомай. На жаль, не запомніў прозвішча мастака. Калі стаяў ад партрэта непадалёку, дык нічога асаблівага не заўважыў: жанчына як жанчына. А вось адышоўся ў канец залы, паглядзеў на гэты самы партрэт і знямеў ад нечаканасці. Проста на мяне пазірала, бы жывая, гэтая незнаёмка. Нешта летуценнае, няўлоўнае, незразумелае ўбачыў я ў яе трохі самотным позірку. Здавалася, што яна зараз сыдзе на падлогу, зробіць рэверанс і загаворыць…—Валянцін нечакана змоўк, палез у кішэню.— Дазвольце, Алена, закурыць. Не думаў, што расхвалюе мяне гэты ўспамін…
Алена Канстанцінаўна ў знак згоды кіўнула галавой і ў душы пашкадавала, што Валянціну так не да часу захацелася курыць. Ёй стала да слёз шкада сябе, бо яе жыццё было абмежавана маленькім пакойчыкам і работай ды яшчэ нялёгкім чаканнем з доўгай-доўгай пуціны Ахрэма.
Унізе зноў зайграла музыка, прыглушаная, ледзь чутная.
— Дык што я хацеў вам сказаць? — парушыў маўчанне Валянцін.— Што я павінен сказаць? Толькі цур: на маю шчырасць не крыўдзіцца…
— Ну, калі нічога такога…
— Адзін класік некалі сказаў, што вялікае бачыцца на адлегласці,— зноў загаварыў Валянцін.— Вы помніце, як мы з вамі пазнаёміліся?
— Няўжо ж,— ціха адгукнулася Алена Канстанцінаўна. Яна ўспомніла, як разам з Ахрэмам слухала песню, якую Валянцін прысвяціў ёй, і захацелася зноў пачуць ягоны голас.— Цудоўны атрымаўся вечар. Мне даўно не было так хораша, як тады…
— Прызнацца, дык трохі боязна зараз,— паглядзеў на Алену Канстанцінаўну Валянцін.— Але памірае чалавек толькі аднойчы. У мяне было такое адчуванне, як тады перад партрэтам. Пайшлі вы з Ахрэмам дадому, а мне быццам цемра захінула вочы. Круціла, катавала душу: не ўбачу зноў вас, і жыццё губляе сэнс. Як насланнё. Ды і не гатовы я быў да таго, што мяне так можа скруціць бязлітаснае глупства. Разумею, што здраджваю Ахрэму. Засела штосьці балючае ў грудзях, а адступіцца не магу. Ці ж я вінаваты, што ўсё так атрымалася? — Валянцін, бы спустошаны прызнаннем, апусціў галаву.— Даруйце…
Усё адбылося так нечакана, што Алена Канстанцінаўна быццам знямела. Яна ніколі раней не лічыла сябе занадта прыгожай ці занадта разумнай, каб узбуджаць вялікія пачуцці. I вось гэты не падобны на іншых мужчына, які, пэўна, створаны для шчасця, прызнаецца ёй у каханні. Яна не магла ўявіць сабе, што нешта падобнае можа з ёй здарыцца. Гэта было зусім не тое, як некалі прапанаваў руку і сэрца Ахрэм: «Мне флот пакойчык выдзеліў…» Дык божа ж мой: ці ж справа ў гэтым уласным пакойчыку, дзе не госцем, а гаспадаром пасялілася тужлівая адзінота? Што яна бачыла шчаслівага ў сваім жыцці? Толькі тыя кароткія, як бліскавіца, імгненні, калі адчыняліся дзверы і ў хату ўваходзіў Ахрэм. Дык колькі тых імгненняў было? Няўжо ён не разумеў яе вялікую крыўду, калі і на беразе, у тыя лічаныя хвіліны радасці, бег на свой траўлер?
Ёй чамусьці захацелася выяўляць Ахрэмавы недахопы. Але раптам у цьмяным святле залы быццам усплыў стомлены мужаў твар, ягоная трохі вінаватая ўсмешка, пачуўся прастуджаны голас: «Ну вось я і дома, старая…» — і Алене Канстанцінаўне стала сорамна за свае думкі.
— Пагаварылі трохі, пасядзелі, дык і час дадому,— устаючы з крэсла, сказала яна.
— Тады дазвольце праводзіць,— папрасіў Валянцін.— Мне тут аднаму таксама млосна.
— Не трэба,— вырашыўшы быць непрыступнай, адказала Алена Канстанцінаўна.— Дарога дахаты недалёкая.
Валянцін пакорліва зноў сеў за столік. На ягоным хударлявым твары адбіліся цені.
— Хачу, каб усе жанчыны былі падобнымі на вас, Алена. Тады, мабыць, і мы будзем шчаслівейшымі…
«Будзем шчаслівейшымі…» — горка ўздыхнула Алена Канстанцінаўна. Яна ўключыла таршэр, і зеленаватае святло напоўніла пакой. Мілагучны стук гадзінніка на сцяне насцярожыў. Верзлася, што ў кватэры ёсць яшчэ хоць і нежывая, але разумная істота.
Алена Канстанцінаўна, нібы гэта было толькі ўчора, яскрава ўспомніла, як вярнулася тады з клуба, як блыталіся ў галаве думкі і аднекуль здалёку даносіўся голас Валянціна. Нібы клікаў у невядомае, скардзіўся на няўтульнае жыццё, і хацелася апрануць паліто, выбегчы на вуліцу, каб зноў акунуцца ў тую весялосць і тое яркае святло, дзе яна пакінула Валянціна.
«Дык што ж гэта такое? — роспачна вырвалася тады з яе грудзей.— Калі ўжо нарэшце вернецца Ахрэм? Ну, калі ласка, не бадзяйся доўга!..».
На наступны дзень — хоць Алена Канстанцінаўна раней гэтага ніколі не рабіла — яна зайшла ў дыспетчарскую порта даведацца, калі вернецца з промыслу нуль сто дваццаты, на якім апошнім часам лавіў рыбу Ахрэм. Дзяўчына-дыспетчар вельмі доўга шукала патрэбную картку, знайшоўшы, прыязна і па-змоўніцку ўсміхнулася:
— Хутка ўжо. Праз месяц. А вы, мабыць, нядаўна выйшлі замуж?
— Так, нядаўна,— абыякава адгукнулася Алена Канстанцінаўна, а калі выйшла з дыспетчарскай, сказала ўголас: «Знайшла, дурніца, хутка…».
Дадому яна вярталася па дарозе, якая ішла ўздоўж берага мора. Над ім клубіўся цёплы туман, і здавалася, што паміж сопак плывуць кучаравыя воблакі. Яна думала пра гэтае загадкавае мора, быццам пра жывога кепскага чалавека, які абрабаваў яе, прымусіў чакаць і пакутаваць.
Незаўважна Алена Канстанцінаўна дайшла да сваёй хаты. Адчыніўшы дзверы, яна ўжо мелася ўвайсці ў калідор, як пачула за спіной парыпванне снегу і здзівілася: хто гэта мог быць, бо хата стаяла наводшыбе. Павярнуўшыся, Алена Канстанцінаўна аж уздрыганула ад нечаканасці: да яе бег Валянцін. У скураным паліто, якія ўжо на самым канцы вайны завозілі амерыканскія матросы, ён быццам вынырнуў са снежнай халоднай ночы. I хоць колькі часу таму назад яна жадала гэтай сустрэчы, цяпер яе абразіла Валянцінава настойлівасць. Ёй карцела, бы вавёрцы, схавацца ў сваім пакойчыку.
— Ледзь вас не правароніў,— замест таго каб павітацца, выгукнуў Валянцін.
Алена Канстанцінаўна прамаўчала, ліхаманкава шукала выйсце з гэтага небяспечнага становішча. Валянцін прыйшоў знянацку, і яна разгубілася.
— А я да вас прасіць прабачэння за наіўную шчырасць,— сказаў ён.— I для мяне тое здарылася непрадбачана. Вясёленькая справа… Так што не крыўдуйце на мяне. Але ж сэрцу не забароніш…
Валянцін гаварыў усё цішэй і цішэй, і ягоны голас зачароўваў, нібы гіпнатызаваў Алену Канстанцінаўну. Вакол стаяла крохкая цішыня, і гэтая сустрэча здавалася нерэальнай, як выдуманая. Яна ўжо амаль не чула, пра што гаворыць ёй Валянцін. Толькі адчувала востры неспакой. Яна баялася, што зараз Валянцін напросіцца ў госці, а ў яе не хопіць рашучасці адмовіць яму. Але Валянцін стаяў нерухома, толькі нецярпліва гарэлі глыбокія вочы.
— Дык я ўжо і забыла,— каб не маўчаць, бо гэтае зацятае маўчанне палохала яе больш, чым усялякія словы, сказала Алена Канстанцінаўна.
— Вось як…— Валянцін запыніўся на паўслове. Потым загаварыў амаль раўнадушна.— Тады, значыцца, згода. А паколькі я вінаваты, дазвольце запрасіць у тэатр. Паказваюць «Гібель эскадры». Не бачылі?
Алена Канстанцінаўна адмоўна пакруціла галавой. Ёй зноў стала няёмка, што апошні раз яна хадзіла ў тэатр, калі яшчэ вучылася ў школе.
— Тады ў шэсць гадзін,— узрадаваўся Валянцін.
— Нават і не ведаю…
«Божа, навошта я тады пайшла ў тэатр? — жахнулася цяпер Алена Канстанцінаўна.— А што я тады разумела? Ды і Валянцін, пэўна, не выдумваў, калі гаварыў пра сваё пачуццё. А ўсё аказалася такім нікчэмным: і голас, і вочы, усё-ўсё…»
Яна адарвалася ад сваіх думак толькі тады, калі пачула, як у калідоры бразнулі дзверы. 3 работы вярнулася Вольга. Алена Канстанцінаўна падбегла да люстэрка, паправіла прычоску. Размова з дачкой чакалася нялёгкая. Яшчэ раніцай, калі Алена Канстанцінаўна адбіла тэлеграму Ахрэму, яна спалохалася: цяпер не вернеш.
Калі Вольга ўвайшла ў залу, Алена Канстанцінаўна зноў сядзрла на тахце, гартала часопіс. Зрабіўшы выгляд, што яна не чула, калі прыйшла дачка, адклала ўбок часопіс, запытальна ўзняла на дачку вочы.
— А я ненадоўга,— папярэдзіла Вольга.— Толькі пераапрануся. Вячэраць ужо буду потым.
Яна прайшла ў спальню, а калі праз нейкі час вярнулася, была ўжо ў бэзавым касцюме, у якім некалі ішла на канцэрт, і гэта нечакана скіравала думкі Алены Канстанцінаўны да Ігната.
Тады ў холе клуба маракоў яна не памылілася, калі вырашыла, што дзесьці ўжо бачыла Ігната. Гэта адбылося ў мэблевым магазіне. Яна прыйшла, каб паглядзець, ці ёсць у продажы кухонныя столікі. Якраз давалі гарнітуры. Народу ў магазіне было багата, але амаль адны жанчыны. I, мабыць, таму яна адразу вылучыла з натоўпу высокага хлопца. Той рабіў захады да маладзенькай прадаўшчыцы. Потым ужо Алена Канстанцінаўна здагадалася, што гэта было не звычайнае заляцанне, а чыста дзелавы інтарэс, бо ўбачыла, як без чаргі гэтаму высокаму хлопцу выпісалі чэк. Тады яна не абурылася і ні пра што не падумала, аднак ёй цяпер стала ніякавата ад гэтага мімалётнага ўспаміну: каму Ігнат мог купляць мэблю? Мо жонцы?
Яна падышла да Вольгі, якая стаяла каля люстэрка ўжо ў белай вязанай шапачцы і ў паліто. Твар у дачкі быў засяроджаны, як скамянелы.
— Ну, я пайшла,— сказала Вольга.— Не хвалюйся, доўга не затрымаюся.
— Пачакай хвіліначку,—вырвалася ў Алены Канстанцінаўны,— прысядзем.