Вольга моўчкі вярнулася ў залу, села ў крэсла, па-жаночаму сашчапіўшы рукі.
— А пра што пойдзе гамонка? Калі пра Ігната, дык нічога новага няма.
— Не ведаю, як табе лепей растлумачыць, але хутка павінен вярнуцца Ахрэм…
— Што? — у Вольгі сталі круглымі вочы.— I ты яго прымеш? Чалавека, праз якога і ты, і я пакутавалі? Ты разумееш, пра што гаворыш?
— Мо ён і не такі ўжо вінаваты? — ледзь не ўсхліпнула Алена Канстанцінаўна.
— А хто вінаваты? Можа, скажаш, я, што засталася без бацькі? Што нейкі таўстун Пашка мог тыцкаць мне ў вочы?
«Вось яна, расплата за колішнюю бяздумнасць, а потым за хлусню, шчырае жаданне абараніць і сябе, і дачку,— з пякучай горыччу падумала Алена Канстанцінаўна.— Але ж нічога ў жыцці не праходзіць бясследна. Чаму я тады гэтага не разумела? Думала, на ўсё можна забыцца, раз абарвалася апошняя нітачка, што яшчэ звязвала з Валянцінам…»
Усё, што набалела, накіпела на сэрцы — і адчай, і надзея, крыўда на сябе і на людзей, на іхнюю чэрствасць і разам з тым жаданне хоць на схіле гадоў неяк выправіць жыццё,— вылілася ў сутаргавы надрыўны плач.
Яна трохі сцішылася, але, калі Вольга абняла яе, паклала на плячо галаву, Алена Канстанцінаўна раптам заплакала яшчэ больш горка і няўтрымна.
— Ну супакойся, матулечка. Усё будзе добра. Не трэба…— Вольга ціхенька гладзіла яе плечы і гаварыла нязвыкла мякка, зусім як у дзяцінстве, калі смешна выцягвала вусны-банцікі.— Думаеш, мне зараз салодка? Вось Ігната выключылі з мараходкі. Не ведаю, што і рабіць…
Гэтае нечаканае балючае прызнанне неяк зблізіла іх. Абняўшыся, яны сядзелі на тахце кожная са сваім горам, са сваімі клопатамі і перажываннямі, быццам не маці і дачка, а дзве даўнія сяброўкі, якія наспыталі шмат гаротнага ў жыцці і маглі, не баючыся плётак, даверыцца адна адной.
Вольга адхінулася ад маці, і Алена Канстанцінаўна ўбачыла на яе вялікіх шэрых вачах горкія слёзы. Маленькія і бліскучыя, як расінкі.
— 3 Ігнатам у цябе сур’ёзна? — трывожна спытала Алена Канстанцінаўна.
— Вельмі, мама, сур’ёзна…
Ігнату пашанцавала. Пасля некалькіх няўдалых спроб знайсці кватэру ён неяк трапіў на ціхую непрыкметную вулачку з дужа не марской назвай — Чунная. На гэтай вулачцы, атуленай з аднаго боку выцвілым будынкам таварыства сляпых, а з другога — вострымі рэбрамі скалы, дамоў стаяла няшмат.
Прайшоўшы вулачкай з канца ў канец, Ігнат у нерашучасці спыніўся каля брамкі, на якой значыўся нумар «11». У глыбіні двара стаяла даўно ўжо не фарбаваная хатка.
Брамка была не зачынена. Па вузкай сцежцы Ігнат дайшоў да ганка. Пашукаў на дзвярах званок. Не знайшоў і пасміхнуўся: як хутка яго сапсаваў вялікі горад.
Нарэшце за дзвярыма пачуўся ледзь чутны шоргат, потым загрукатала: пэўна, нехта зачапіў вядро. Гаспадар аказаўся невялічкага росту дзядком, з сівымі валасамі і вострай казлінай бародкай. На ягоных плячах, як на вешалцы, вісела доўгае старое паліто з пушыстым каўняром, на нагах — валёнкі.
— Да мяне?— падазрона спытаў дзядок.
— Да добрых людзей,— нявесела пажартаваў Ігнат.
Прабурчаўшы нешта незразумелае, даядок усё ж такі запрасіў у хату.
— Чым магу служыць?
— Шукаю, дзе можна на нейкі час прытуліцца. У цэнтры цяжка ўладкавацца на кватэру. Ды я і не вельмі туды імкнуся. А ў вас добра: такая ціхая вулачка. Вось і зайшоў наўдачу: мо і пашанцуе.
— Ціхая, гаворыш? — дзядок нібы не пачуў апошніх слоў.— Будзе яна табе ціхая, калі суседскі хлопец з мора вернецца. Во вахлак!.. У мінулы раз глядзі што адмачыў: выпацкаў мне брамку дзёгцем. Як дзяўчыне нейкай…— Ён раптам склаў сухенькія кулачкі.— Ты наконт бойкі мацак? Калі што, зможаш абараніць ветэрана флоту?
— Не ведаю, бо не спрабаваў,— паціснуў плячыма Ігнат.
— А дакуменцік у цябе які-небудзь ёсць?
— Куды ж чалавеку без паперкі? — Ігнат неахвотна падаў дакумент.
3 дзедавага твару адразу апаў дурнаваты выгляд. Ён уважліва перагарнуў старонкі, вярнуў пашпарт.
— Значыцца, Ігнат Сяргеевіч Соблік. Ясна. Ёсць. Дваццаці гадоў. Халасты. Працуем у тралавым порце. А кім, калі не сакрэт?
— Грузчыкам,— выціснуў з сябе Ігнат.
— Так. I гэта ясна. Амаль калегі. Будзем знаёмы. Былы сігнальшчык гандлёвага флоту Цыбатуха, а па бацьку проста Захаравіч. Вось на старасці гадоў кінуў якар у апошняй бухце.
У пакоі, куды яны ўвайшлі, стаяў круглы стол, вакол яго некалькі крэслаў; да сцен прыткнуліся старамодны дубовы сервант і тахта.
— Не зыркай на чужое,— засмяяўся дзядок,— гэта мая персанальная каюта. Раней у ёй дачка з мужам жыла. Дык перавялі яго ў Піцер. Далі двухпакаёўку. Угаворвалі мяне прадаць гэтую хаціну і ехаць да іх. Дудкі!.. Мужык ейны дужа інтэлігентны. Печку распаліць так і не навучыўся, а пра тое, каб накалоць дроў, нават і не чуў. Сухапутны салапет, хоць і інжынер. I што мая Клаўка знайшла ў ім, далібог, не вазьму ў галаву…
Праз некалькі дзён Ігнат купіў пасцельныя рэчы, развітаўся з хлопцамі з інтэрната і пераехаў на Чунную.
Захаравіч аказаўся надзіва негаваркім чалавекам. Працаваў ён вартаўніком на кансервавым камбінаце: тры дні сядзеў дома, тры дні дзяжурыў. Аднойчы, вярнуўшыся з работы, не вытрымаў, спытаў:
— Ты што гэта, хлопча, пасля змены дома сядзіш? Мо дзяўчыны няма, ці як?
— Была дзяўчына, а вось цяпер, выходзіць і няма…
Ігнат бяздумна гартаў старонкі падручніка, і ў яго было такое адчуванне, нібы яго пасадзілі ў падвал, куды не далятае ніводнага гуку. Захаравіч пайшоў на дзяжурства, і застылая цішыня закалыхвала.
Успомніўшы, што гаспадар пакінуў бляшанку кансерваў, Ігнат падаўся на кухню. Раптам яму здалося, што нехта стукае ў дзверы. «Вярзецца ад адзіноты,— падумаў Ігнат.— Колькі часу жыву, а ніхто не заходзіў».
Злуючыся на сваю прымхлівасць, адчыніў дзверы. У кухню ўварваліся белыя марозныя клубы.
— Хто там? — спытаў Ігнат.
Цемра маўчала. I раптам з марознага туману выплыў Вользін твар.
— Вольга?..
— Вось я і сама знайшла цябе, Ігнатка. Сама…
У Вольгі ліхаманкава затрэсліся плечы. Усхліпнуўшы, яна кінулася да Ігната. Ён адчуў на шыі яе халодныя рукі, на шчацэ — слёзы.
Ігнат абняў Вольгу за плечы, пачуў духмяны пах яе валасоў, і яму здалося, што ён стаіць на хісткай палубе.
Вольга не супраціўлялася пацалункам, толькі ўсхліпвала ці то ад болю, ці то ад пяшчоты. Раптам яна ўперлася ў Ігнатавы грудзі, узняла заплаканыя вочы.
— Я не веру, Ігнатка. Чуеш, не веру…
— I не вер. Прашу, не вер…— прашаптаў Ігнат.
Раздзел трынаццаты
Судны развітваліся. У кожнага была цяпер свая дарога. Адным далей на захад з тэрміновымі грузамі, другім, як «Хуткаму»,— на запраўку. Над шэрай вадой луналі гудкі, весела пераміргваліся сігнальныя пражэктары: кропка, працяжнік, кропка. Судны развітваліся, як людзі, якіх разам звяла доўгая нялёгкая дарога.
3 каюты Хвалея даносілася музыка. Пэўна, той зноў круціў магнітафон.
— Заходзь, медны чайнік,— адгукнуўся ён на стук у дзверы.
Максім сядзеў за столікам, на якім стаяла апаратура. Быў ён ужо ў сінім дыхтоўным касцюме, з-пад пінжака выглядвала стракатая кашуля. Чорныя валасы старанна залізаныя на прабор, а вусікі пад носам-бульбінкай акуратна апрацаваныя.
— Прабач, боцман. Думаў, што нехта з нашых гаўрыкаў засумаваў па сапраўднай музыцы.
— А на швартоўку я за цябе пайду? — спытаў Забалотны.
— Дык божа ж ты мой,— жартаўліва абурыўся Хвалей.— Праблема: накінуць адзін трос на дзесяць кнехтаў. А на палубе сотня ахламонаў. Дык навошта блытацца ў іх пад нагамі?
— Хопіць,— абсек Забалотны,— апранай на свой святочны касцюм штармоўку і — на налубу!
«Хуткі» асцярожна ўваходзіў у бухту. Да пацямнелай вады падстунаў высокі бераг. Там-сям ляжаў снег. I таму здавалася, што нехта на бераг накінуў маскіровачную сетку: пляма белая, пляма чорная…
— Швартовай камандзе на бак!
Забалотны застаўся на кармавой надбудове. Паволі наплываў на выратавальнік прадаўгаваты пірс. Першы раз Забалотны бачыў, як швартуецца гэты яго капітан, і, мабыць, таму на душы было неспакойна.
Але «Хуткі» прышвартаваўся шыкоўна, амаль упрытык падляцеў да прычала і задзірыста загойдаўся на тросах.
— Дзякую за работу, хлопцы,— калі замацавалі карабель, сказаў Ахрэм.— А на бераг у першую чаргу сыходзяць…
— I Хвалей таксама? За якія такія заслугі?
— Дык яго ж нельга без нагляду адпускаць у вялікі горад. Пры мне і будзе, як морж пры дрэсіроўшчыку,— пажартаваў Ахрэм.
Порт Дзвінск быў такім, як і сотні іншых, у якіх давялося пабываць Забалотнаму. Роўныя пліты прычалаў, каржакаватыя краны на заінелых рэйках, няроўны ланцужок складскіх памяшканняў, а ля ўвахода на тэрыторыю стаяла зялёная хатка, дзе знаходзілася партовая ахова. Паміж будынінамі мільгацелі бляклыя агеньчыкі. Порт весела ўсміхаўся, ва ўсіх вокнах яшчэ гарэла святло.
Ахрэм і не ўбачыў, як Максім нырнуў пад шлагбаум.
— Куды, нячыстая сіла?
Тоўстая невысокая дзяўчына ў не на росту доўгім шынялі і шапцы-вушанцы трымала Максіма за хлясцік курткі. Максім дыбіўся, як неаб’езджаны конь.
— Прычапілася, тры халеры дзве чумы…
— А гэты недаростак з вамі? — праверыўшы ў Ахрэма дакументы, спытала вахтавая.
— Са мной,— ледзь стрымліваючы смех, пацвердзіў Забалотны.
— А адкуль прыйшлі? — пацікавілася дзяўчына.
— 3 Ніягарскага вадаспада,— выскаліўся Максім.— Хадзем, боцман, адсюль. Нас тут не зразумеюць…
Хвалей супакоіўся толькі тады, калі трапілі на цэнтральную вуліцу. У няяркім святле паўкруглых ліхтароў, якія нагадвалі маладзікі, праносіліся машыны, тралейбусы, глядзелі ў ноч багатыя вітрыны магазінаў.
— Можа, Піліпыч, зазірнём на хвілінку? — спыніўся каля універмага Хвалей.
— Схадзі, я пачакаю,— махнуў рукой Забалотны.
Максім не забавіўся ў магазіне. На ягонай худой шыі з-пад курткі выглядвала чырвоная хустачка.
— Казалі, апошняя мода,— растлумачыў ён.— А табе, Піліпыч, на памяць запальнічка.
— За што заслужыў? — разгубіўся Ахрэм.