«Ніхто за мяне не развяжа гэты вузел,— падумаў Забалотны.— Толькі вось што незразумела: калі я і ўспамінаў Алену, дык заўсёды з крыўдай і горыччу, а цяпер здаецца, што ў чымсьці і сам вінаваты. Вось як усё павярнулася…»
Ён праверыў, ці не забыў чаго-небудзь у каюце, і востра пашкадаваў, што не прыхапіў з сабой, калі, як ачмурэлы, бег з хаты, Аленінага фотаздымка. Хацелася зараз убачыць яе твар: што ні гавары, а многа — мо і салёнага — шчасця падарыла яна на пачатку жыцця.
Матросы з боцманскай каманды ўжо замацавалі швартовы і цяпер, спяшаючыся, ставілі трап. Каб ніхто незнарок не зваліўся ў ваду, заводзілі пад яго сетку.
Удалечыні Забалотны ўбачыў Хвалея. Той сядзеў на карме і, склаўшы рупарам далоні, нешта крычаў высокаму светлавалосаму хлопцу, побач з якім стаяла зграбная — гэтаму хлопцу толькі да пляча — дзяўчына. У шэрым паліто і вязанай шапачцы, яна нечым нагадвала азяблае птушанё, якое выпала з гнязда. Дзяўчына, здавалася, не слухала, што там крычаў Хвалей: хутаючыся ў каўнер паліто, спадылба глядзела некуды ў бок хадавой рубкі, дзе ўсё яшчэ, як непрыкаяныя, матляліся вахтавыя. Пэўна, некага чакала.
Па хісткім трапе Ахрэм спусціўся на пірс. Круцілася ў паветры завіруха. Было шэра і змрочна, як перад навальніцай, аднак Ахрэм, здавалася, не заўважаў гэтай непагадзі. Не аглядваючыся, ён шыбаваў міма партовых кранаў, будынкаў, партрэтаў ударнікаў працы.
Толькі падыходзячы да ярка-зялёнага шлагбаума, Забалотны ўспомніў, што за сваімі клопатамі і думкамі, не аформіў пропуск у порт. Але вяртацца назад не хацелася. Ён палез у кішэню, дастаў пашпарт марака замежнага плавання і даведку, што зараз працуе на «Хуткім». Вахцёрка, немаладая жанчына, мабыць, нават у ягоных гадах, пакруціла ў руцэ дакументы, уважліва з жаночай цікавасцю паглядзела на фотакартку.
— Відаць, гадоў дваццаць мінула,— проста сказала яна.— Такі тут жвавенькі быў галубок. Цяпер і не пазнаць… Ды яно і вядома, час ляціць як самалёт — толькі падняўся, а ўжо заходзіць на пасадку…
Забалотны не пакрыўдзіўся, але ж нешта ўнутры кальнула, бо ён здымаўся ўсяго пяць гадоў таму назад. Відаць, вахцёрка нядаўна працуе, бо ў іншым разе ведала б, што фотакарткі на замежным папшарце мяняюць значна часцей. Але ж гэтая немаладая жанчына мела рацыю: Ахрэм адчуваў, што за апошнія гады час быццам некуды заспяшаўся, падштурхоўваў настойліва да той нябачнай рысы, за якую Ахрэм не хацеў — не тое што баяўся — заглядваць.
Дарога вяла на гару, дзе стаяў трохпавярховы будынак міжрэйсавага дома адпачынку маракоў. Будынкі гэтыя амаль у кожным порце стаялі на ўзвышшы. 3 іхніх вокнаў заўсёды можна было ўбачыць свой карабель. I гэтым ён падабаўся матросам, хаця пасля рэйса ў кожнага хапала грошай, каб зняць нумар у гасцініцы, дзе нават шампанскае прыносяць у пакой і нікога не цікавяць твае госці.
Забалотнага ў гасцініцу ніколі не цягнула: дужа стракатая там збіралася публіка. Нават матросы, як жартавалі, жылі там як нейкага другога гатунку: абы пусціць камандзіраваным дзяўчатам пыл у вочы. «Прабачце, я толькі што з Сінгапура. Не былі? Раю пабыць. Шчыра кажу: нашы крэветкі… Ніколі не частаваліся? Ну, гэтую справу мы можам лёгка паправіць: у маёй люксавай каюце знойдзецца бляшанка-другая гэтага цудоўнага далікатэсу…»
Раней на такія нахабнаватыя заляцанні, якія не адной дзяўчыне затлумілі галаву, Ахрэм глядзеў з паблажлівасцю дарослага чалавека, а вось цяпер зашчымела сэрца: «А што, калі такія вясёлыя, бестурботныя хлопцы сустрэліся і Вользе? Нездарма ж напісала Алена».
Думка пра Аленіну дачку наляцела неспадзявана і зноў устрывожыла, напомніла аб няпэўнасці яго становішча. «Усё значна прасцей, калі дзіцё малое,— падумаў Забалотны.— Тады яно, вядома, прасцей».
Цяпер жа гэты трэці чалавек, які нечакана ўстаў паміж імі, напалохаў Забалотнага, прымусіў адступіцца ад свайго рашэння ісці да Алены. «Напішу пісьмо…» — знайшоў выйсце ён.
Паставіўшы на тратуар чамадан, Забалотны палез у кішэню, выцягнуў пачак цыгарэт. Ад добрай зацяжкі салодка загойдалася ў галаве, і чамусьці захацелася сесці проста на зямлю, вось тут, на дарозе, сесці, як у дзяцінстве, калі не трывожылі ніякія думкі. «Дзяцінства, яно дзесьці за сінім морам, а Алена недзе ўжо побач».
Уразіла, што, можа, на гэтай самай вуліцы, дзе ён стаіць, атрымала Алена кватэру. Ахрэм подбегам кінуўся да бліжэйшага дома. Знайшоў шыльдачку. «Карабельная»,— прачытаў ён.
У доме адпачынку панавала самотная маўклівасць, як у бальніцы ў ціхую гадзіну. Ахрэм не спадзяваўся адразу сустрэць знаёмых — ды і дзе іх знойдзеш, гэтых бадзяг,— і панурая цішыня гняла яго. Потым ён успомніў: менавіта ў гэты час у Атлантыцы пачынаецца самая пуціна, калі можна выканаць план і зарабіць грошай. У такую пару ён і сам часта выходзіў у мора па траску ці акуня. Вось чаму ў порце амаль не было суднаў.
Ахрэм запоўніў анкету.
— Адзін будзеце жыць ці пасяліць з кім-небудзь? — спытала адміністратарка.
— Калі ёсць такая магчымасць, лепей адзін.
— Ну, гэта да першага выхаду ў горад,— падміргнула адміністратарка.— Жанчыны ў нас бядовыя.
Хоць адміністратарка і здалася легкадумнай, але нумар дала шыкоўны. На ўвесь пакой ляжаў на падлозе жоўты дыван, журнальны столік пасярэдзіне, чырвоныя крэслы вакол яго, такога ж колеру канапа, а ў кутку — тэлевізар.
Заплюшчыўшы вочы, Ахрэм ляжаў бяздумна, спустошаны, быццам аддаваўся на волю хвалям. Як і заўсёды пасля плавання, яму здавалася, што ён заснуў у маленькай цацачнай лодачцы, у вочы смяецца сонца, а лодачка гэтая, то ўзнімаючыся на грэбень, то раптам падаючы ўніз, нясе яго да зялёнага берага, туды, у родны кут, на Палессе.
Аднекуль здалёку да Ахрэма даляцелі галасы, потым ён пачуў крокі — спачатку прыглушаныя, потым гулкія, як на палубе,— але ж не расплюшчыў вочы, цалкам аддаючыся гэтай салодкай млявасці, і толькі калі пастукалі ў дзверы — рэзка і занадта патрабавальна,— з вялікім намаганнем вызваліўся з учэпістых абдымкаў дрымоты.
— Адчынена,— буркнуў ён.
У расшпіленай куртцы, не па росце шумлівы, у пакой уваліўся Хвалей. Ён быў без шапкі, і ягоныя рэдзенькія валасы прыліплі да лоба. 3 жартаўлівай пагардай Максім махнуў у Ахрэмаў бок рукой і, не чакаючы дазволу, плюхнуўся ў крэсла.
— 3 бядой я прыйшоў, Піліпыч,— спахмурнеў Хвалей.— А пайсці ад цябе хачу з радасцю. 3 сябрам маім няшчасце. Выключылі з вучылішча, цяпер працуе грузчыкам. Характарыстыку зарабляе.
— Ну і як, зарабіў? — Забалотны здагадаўся, пра каго гаворыць Максім. Пра таго хлопца, які сустракаў яго на прычале.
— Не ведаю. А тут яшчэ ажаніцца надумаў, Праўда, даяўчына нічога сабе, але ж… Але ж… Сітуацыя. Дзетак карміць трэба… Так што дапамагай. Ты ў нас марскі воўк і ветэран флоту. Цябе паслухаюць.
— Я ж не начальнік аддзела кадраў. Самому пра пенсію трэба думаць.— Не хацелася прызнацца, але просьба цешыла самалюбства.
— На «Хуткім» ты ёсць начальнік над боцманскай камандай. Капітан зрааумее, калі скажаш слова-другое.
«Усялякае з чалавекам можа здарыцца і на пачатку, і на канцы дарогі. Асабліва калі няшчасце падпільнуе неспадзявана, зваліцца, як снежная лавіна на галаву»,— падумаў Забалотны, а ўголас спытаў:
— А ты за пасрэдніка, ці як?
— Саромеецца ён. Чакае ў холе. I так ледзьве зацягнуў сюды.
— Дабро,— устаючы з канапы, усміхнуўся Ахрэм,— самі пойдзем да твайго сарамлівага грузчыка. У мора выходзіць не баіцца, а тут — бы нецалаваная дзяўчына. Бач ты, яшчэ адна загадка прыроды.
— Дык я і кажу, што цяпер нельга разводзіць сантыменты, калі так атрымалася. Што ён, грошы прыйшоў пазычаць?
— Пэўна, чалавеку несалодка. Ну ды ладна, калі не жулік нейкі, мо і дапаможам…
— Больш чэсных жулікаў не бывае…
Хлопца а дзяўчмнай, якія сядяелі насупраць адно другога, Ахрэм убачыў здаля. Пачуўшы крокі, хлопец узняў вочы. Яны ў яго былі дзіўныя: зеленаватыя, ж доўгімі, як не ва ўсякай дзяўчыны, вейкамі.
Разводзіць доўгую гамонку было не ў натуры Ахрэма, Можаш — зрабі, не можаш — не абяцай — гэта быў жыццёвы прынцып Забалотнага.
— Тут мы з табой нічога не вырашым,— падаючы хлопцу руку, сказаў ён. Раптам Ахрэм успомніў, што трэба ісці ў порт па пропуск, і прапанаваў: — Заўтра ў дзве гадзіны можам з табой убачыцца? Будзе час?
— Я адпрашуся на гадзіну-другую.
— Тады не трэба. Можна і пасля работы.
Забалотны пазіраў у вялікія бліскучыя вочы, на дужую постаць, і яму здавалася — не, нават быў упэўнены,— што ўжо дзесьці бачыў гэтага высокага хлопца! Міжволі памяць вяртала яго да мінулага. Ён сядзеў за сталом і здзіўляўся з багатай абстаноўкі ў зале. «Гэта ўсё мой сын, Ігнатка. Упарты, увесь у бацьку. Кантэйнерам па моры прыслаў…» А потым глядзеў на чорнавалосага маёра з трыма ордэнамі Чырвонай Зоркі, а побач была фотакартка сына: хлопца з выразнымі задумлівымі вачыма і доўгімі вейкамі.
«Вось і скрыжаванне,— тужліва падумаў Ахрэм.— Нібы блукаў па вялікім горадзе і вярнуўся туды, адкуль прыйшоў…»
Ён быў цяпер удзячны Васіліне за той горкі вечар, і гэтае пачуццё перакінулася і на яе сына.
— Заўтра пасля работы чакаю. Трэба высветліць тое-сёе з тваёй біяграфіі,— сказаў Ахрэм.
Толькі цяпер ён звярнуў увагу на дзяўчыну. Яна і сапраўды была нічога сабе. Але шэрыя вочы глядзелі, як у ваўчаняці.
Больш гаварыць не было пра што, і Ахрэм развітаўся. Ён ішоў па цьмяным калідоры і чуў за спіной крокі. Быццам спяшаўся вырвацца з гэтай маўклівай абмежаванасці альбо збегчы ад самога сябе. Гэта былі ягоныя крокі і ягонае рэха. Але ж чаму такое мітуслівае, неспакойнае і прыглушанае?
— Ахрэм?
Ён, бы спрасонку, уздрыгнуў і азірнуўся. У душы заліхаманіла, цяжка адгукнулася. Наплывалі белая шапачка, з-пад якой насцярожана выбілася пасма валасоў, і нерухомыя застылыя вусны. Забалотнаму стала ніякавата: ён не бачыў твару. Але дрогкай істотай ужо гнуўся да гэтага нецярплівага надрыўнага воклічу: «Ахрэм?..»
I раптам адчуў гарачую далонь на сваёй руцэ.
— Ты дарэмна тут. Маці чакае. Даўно ўжо чакае… Ды і я… Ты толькі не хвалюйся. Прыходзь увечары. Чуеш, бацька, прыходзь…