— Зай, баяртай, бишьё ябабаб даа, харин ^г^ло^\ танай хүүхэн иимэ алтан бэһэлигээ намда бэлэг угэбэ, энээ ниие хоол, хубсаһан болгожо абахаб. чупя. жа.
Тиихэдэньтэрэ ноёнтон хуухэндээ маша ех► У>Р "лжа.
— Муу хунине мулталжа үгэжэ байһан энэ муу §Ш§ИИВ залхуу үлдэжэрхихэ ушартай гэлдээд. — ши дхин н 'яба. Өөр-хүниие хайралдаг тула, тэрээнэингээ гэри"
төв хабаатай хубсаһа, шэмэгүүдээ сүм аба, тиигээд ябагты
гэбэ.
Урая гуа хүүхэн уйлажа, уйдажа:
_ Намаие юундэ улдэбэт, шэмэггүйшье һаа, аба эжьш
дэргэдэ байхые хусэнэб, — гэхэдэнь болобогүй.
— Яба, яба, — гэжэ үлдэбэ.
— Тиимэ тула ябаха болобо бэзэбди, — гэжэ тэрэ хүнтэй хам та ябаба.
Нэгэ хото городто хүрөөд, нэгэ айлай гэртэ байба. Уран гуа памганиинь нэгэ бээлэй оёод:
— Ши энээниие наймаалаад ерэ, — гэжэ үбгэндөө угэбэ.
— Энэ хэдэн тухэриг хурэхэ бэ?
— Зуун тухэриг хурэхэ юм, — гэжэ һамган хэлэбэ.
Тэрэ хүн дэлгуур дээрэ наймаалжа ябатарань нэгэ баян купец хун: '
— Энээннишии хэн оёоб, хэды сэнтэйб? — гэбэ.
— Зуун тухэригтэ, — гэбэ.
— Намда үгэ, би абахам, мүнгөөүглөөүдэр ерэжэ аба-хаш, — гэбэ.
Тэрэ хубуун гэртээ ерэбэ. һамган бээлэй зааба. Тиигэжэ үгөөһэмби гэбэ.
— Би нэгэ оймоһо оёоби, энээниие мүн наймаалаад ерэ, — . гэжэ үглөөүдэрын угэнэ.
Мун дэлгүүр дээрэ гараад ябана, үнөөхи урда удэрэй купец ерээд:
в — ЭнэШни наймаа ту? — гэбэ.
— Тиимэ.
— Юу сэнтэй бэ?
— Зуун тухэригтэ юм.
— Намда угэ, би абахам, — гэжэ абаад, — мүн лэ үглөө
ерэжэ хамта хоёр зуун тухэриг абахаш, — гэбэ… Хүбүун хариба. һамган:
— Зай, — оймрһоо зааба. — Мун лэ тиигэжэ үгэбэб, — гэбэ. Үглөөүдэрын һамган нэгэ малгай оёод, мүн наймаалхын
үгэбэ. Үнөөхи дэлгүүр дээрэ ябатарань, урдын купец ерээд:
— Малгай юу сэнтэй бэ?
— Зуун тухэриг.
— Би абахаб. Үглөө ерэжэ, хамта гурбан зуун тухэриг $
абахаш, — гэбэ.
Хубуун гэртээ хариба. һамган:
— Зай, зааба малгай, мун лэ тиигэжэ угэбэби, — гэбэ. Yt-лөөүдэр мүнгөө абахын тула, үнөөхи купецэй гэртэ ошобо.
Купец:
— Мүнгэндэ ерэбэ гүш? — гэбэ.
— Тиибэ, — гэжэ хүбүүн хэлэбэ. Купец хэлэбэ:
"Гурбан зуун түхэригөө абаха гүш, а ли гурбан Һайн үгэ абаха гүш? Өерөө мэдээрэйш.
Хүбүүн хэлэбэ:
— Гурбан һайн үгыетнай абахамни.
— Зай, тиигэбэл дуула: нэгэдэх — холо газарта ябв-хадаа хооһон гэртэ хонолго болохо, ши гэртэ бү унта, газа" хоноорой; хоёрдохинь — харгы замда хүнэи гээжэ орхиһои юумэ байха, тэрээниие абаха хэрэггүй, орхёод тойрожо гараа-райш; гурбадахинь — уһагүй орондо дайралдахаш, үндэр ха-дын арада баруун зүгтэ хатаһаи жалгын эхиндэ иэгэ үзүүр-тэй гурбан ехэ уляаһан модоной дэргэдэ хабтагай хара шу-лууе хобхолжо малтахаш, доорһоонь ехэ булаг уһан гаржа, ба-руулжаа урдаха байха. Зай, энэ гурбан угэ ойлгожо абаба-гүш, яба тиигээд, — гэбэ.
Хүбүүн гэртээ ерэбэ. һамгаи асууба:
— Зай, мүнгөө абаба гүш?
— Гурбан зуун түхэригэй орондо гурбан һайн үгэ абаад
ерээби, — гэбэ.
— Зай, болоно даа, — гэбэ һамган.
Тэдэ хоюулан тэндээ байтараа, хүбүүн хэлэбэ:
— Бишни хүдөө холо ябажа, олзо звери оложо ерэхэ бэшэ-
гүб?
һамганиинь хэлэбэ:
— Шинии һайн дуран бэзэ, эрэ хүниие ябуулан хэлэхэ, эхэнэр хүниие зогсоон хэлэхэ гэдэг тула, яба.
Хүбүүн һамгаяа орхёод ябаба. Холын орондо ябажа ябана. Олхошье юумэ үгы, хооһон ябана. Нэгэ газарта зон таһархай холо байгаад, зуураа замда нэгэ эзэгүй хооһон гэртэ хоёр хүн хонохо гэжэ байна. Тэдэнтэй хамта тэрэ гэртэ хонохо болобо. Унтаха гэжэ байтараа, үнөөхи купецэй хэлэһэн угэ һанаан-♦ даа оруулаад:
— Би гэртэ унтахагүй, газаа унтахаби, — гэжэ газаа хоно-66. Тэрэ һүни гэрэй дээдэ хушилта унажа, тэрэ хүнуүд да-руулжа үхэһэн байба. Тэрэ саашаа ябаба. Олоной зам харгыгаар ябатарнь, хүнэй гээһэн нэгэ абдар ханза хэбтэбэ. Тэрээ-ниие абаха гэжэ. байтараа, үнөөхи купецэй хэлэһэн үгэ һа-наад, абангүй орхёод ябаба. Нэгэ хото газарта хүрэбэ. Тэндэ хүрөөд ябатараа, үнвөхи замда хэбтэгшэ абдар ханзые нэгэ хүн олоод ерэһэнь, тэрэ хотоной нэгэ ехэ баян хунэй гэртэ дээрмэ орожо, ехэ юумэ абаһан хулгайшан гээжэ орхитюн байгаад, тэрэ хүниие барижа:
— Ши хулууһан байба гээшэш, хамта хулууһан иүхэдөе-оложо үг, — гэжэ хатуу саазада оруулба.
Мүн тэндэһээ хүдөө холо газар хэсэжэ ябана. Нэгэ булгэм олон хотон айлнууд ган халуунда уһагүй, маша бэрхэтэжз" байна. Тэндэ ябатараа үнөөхи купедэй хэлэһэн үгэ һанаанда" оруулаад, зүүн зүгтэ нэгэ үндэр хадын байхые хараад, тэрээ-* нэй хойно нэгэ жалга харагдана. Тэрэ хүбүүн хэлэбэ:
— Би уһа бэдэрээд үзэхэ байнаби. Тэндэхи улад зон бүгэдэ баярлажа:
тев хабаатай хубсаһа, шэмэгүүдээ сүм аба, тиигээд ябагты
гэбз.
Урая гуа хүүхэн уйлажа. уйдажа:
Намайе юундэ үлдэбэт, шэмэггүйшье һаа, аба эжын
дэргэдэ байхые хүсэнэб, — гэхэдэнь болобогүй.
— Яба, яба — гэжэ үлдэбэ.
— Тшшэ тула ябаха болобо бэззбди, — гэжэ тэрэ хүнтэй хамта ябаба.
Нэгэ хото городто хүрөөд, нэгэ айдай гэртэ байба. Уран гуз һамганшшь нэгэ бээлэй оёод:
— Ши энээниие наймаалаад ерэ, — гэжэ үбгэндөөүгэбэ.
— Энэ хэдэн тухэриг хүрэхэ бэ?
— Зуун тухэриг хурэхэ юм, — гэжэ һамган хэлэбэ. *
Тэрэ хун дэлгүүр дээрэ наймаалжа ябатарань нэгэ баян купен хун:
— Энээниишни хэн оёоб, хэды сэнтэйб? — гэбэ.
— Зуун тухэригтэ, — гэбэ.
— Намда үгэ, би абахам, мүнгөөүглөөүдэр ерэжэ абахаш, — гэбэ.
Тэрэ хубуун гэртээ ерэбэ. һамган бээлэй зааба. Тиигэжэ угөөһэмби гэбэ.
— Би нэгэ оймоһо оёоби, энээниие мун наймаалаад ерэ, — . гэжэ үглөөүдэрын угэнэ.
Мун дэлгүүр дээрэ гараад ябана, үнөөхи урда удэрэй купец ерээд:
— Энэ шин найма а ту? — гэбэ.
— Тиимэ.
— Юу сэнтэй бэ?
— Зуун тухэригтэ юм.
— Намда үгэ, би абахам, — гэжэ абаад, — мүн лэ үглоө ерэжэ хамта хоёр зуун тухэриг абахаш, — гэбэ.
Хүбүүн хариба. һамган:
— Зай, — оймрһоо зааба. — Мун лэ тиигэжэ үгэбэб, — гэбэ. Үглөөүдэрын һамган нэгэ малгай оёод, мүн наймаалхын
угэбэ. Үиөөхи дэлгуүр дээрэ ябатарань, урдын купец ерээд:
— Малгай юу сэнтэй бэ?
— Зуун тухэриг.
— Би абахаб. Үглөө ерэжэ, хамта гурбан зуун тухэриг абахаш, — гэбэ.
Хүбүүн гэртээ хариба. һамган:
— Зай, зааба малгай, мүи лэ тиигэжэ угэбэби, — гэбэ. Yf-леөүдэр мүнгөө абахын тула, үнөөхи купецэй гэртэ ошобо.
Купец:
— Мүнгэндэ ерэбэ гүш? — гэбэ.
— Тиибэ, — гэжэ хүбүүн хэлэбэ. Купец хэлэбэ:
— Гурбан зуун түхэригөө абаха гүш, а ли гуроан пайн үгэ абаха гүш? Өерөе мэдээрэйш. ЦЦ
Хубуун хэлэбэ:
— Гурбан һайн үгыетнай абахамии.
— Зай, тиигэбэл дуула: нэгэдвхннь — холо газарта яба-хадаа хооһон гэртэ хонолго болохо, ши гэртэ бу унта, газа" хоноорон; хоёрдохинь — харгы замда хунэй гээжэ орхиһои юумэ байха, тэрээниие абаха хэрэггуй, орхёод тойрожо гараа-райш; гурбадахинь — уһагүй орондо дайралдахаш, үндэр ха-дын а рада баруун зүгтэ хатаһан жалгын эхиндэ нэгэ үэүүр-тэй гурбан ехэ уляапан модоной дэргэдэ хабтагай хара шу-лууе хобхолжо малтахаш, доорһоонь ехэ булаг уһаи гаржа, 6а-руулжаа урдаха байха. Зай, энэ гурбан И ойлгожо абаба" гүш, яба тиигээд, — гэбэ.
Хүбүүн гэртээ ерэбэ. һамгаи асууба*.
— Зай, мүнгөө абаба гүш?
— Гурбан зуун түхэригэй орондо гурбан һаин үгэ абаад
ерээби, — гэбэ.
— Зай, болоно даа, — гэбэ һамгаи.
Тэдэ хоюулан тэндээ байтараа, хүбүүн хэлэбэ:
— бишни хүдөө холо ябажа, олзо звери оложо ерэхэ бэшэ-
гүб?
һамгаииинь хэлэбэ:
— Шинии һайн дуран бэзэ, эрэ хүниие ябуулан хэлэхэ^ эхэнэр хүниие зогсоон хэлэхэ гэдэг тула, яба.
Хүбүүн һамгаяа орхёод ябаба. Холын орондо ябажа ябана. Олхошье юумэ үгы, хооһон ябана. Нэгэ газарта зон таһархай холо байгаад, зуураа замда нэгэ эээгүй хооһон гэртэ хоёр хун хонохо гэжэ байна. Тэдэнтэй хамта тэрэ гэртэ хонохо болобо. Унтаха гэжэ байтараа, үнөөхн купецэй хэлэһэн үгэ һанаак-* даа оруулаад:
— Би гэртэ унтахагүй, газаа унтахаби, — гэжэ газаа хбно-66. Тэрэ һүни гэрэй дээдэ хушилта унажа, тэрэ хүнүүд да-руулжа үхэһэн байба. Тэрэ саашаа ябаба. Олоной зам харгыгаар ябатарнь, хүнэй гээһэн нэгэ абдар ханэа хэбтэбэ. Тэрээ*. ниие абаха гэжэ. байтараа, үнөехи купецэй хэлэпэн угэ һа-иаад, абангүй орхёод ябаба. Нэгэ хото газарта хүрэбэ. Тэндв хүреөд ябатараа, үцөөхи замда хэбтэгшэ абдар ханзые нэгэ хүн олоод ерэһэнь, тэрэ хотоной нэгэ ехэ баян хүнэй гэртэ-дээрмэ орожо, ехэ юумэ абаһан хулгайшан гээжэ орхипон байгаад, тэрэ хүииие барижа:
— Ши хулуупан байба гээшэш, хамта хулууһаи нүхэдөе* оложо үг, — гэжэ хатуу сааза да оруулба.
Мүн тэндэһээ хүдеө холо газар хэсэжэ ябана. Нэгэ бүлгэм олон хотон айлнууд ган халуунда уһагүй, маша бэрхэтэжэ" байна. Тэндэ ябатараа үнөөхн купе, цэй хэлэпэн үгэ һанаандав оруулаад, зүүн зүгтэ нэгэ үидэр хадын байхые хараад, тэрээ-иэй хойно нэгэ жалга харагдана. Тэрэ хүбүүн хэлэбэ:
— Би уһа бэд. эрээд үзэхэ байнаби. Тэндэхи улад зон бүгэдэ баярлажа:
— Vha оложо угэбэлтнай, ашыень харюулхабди, — гэлдэбэ. _ Газар мадтзха зэбсэг абагты, — гэжэ олон хүнтэй тэрэ хүбүүн хадын арада ошожо, жалгын эхнндэ бэдэрхэдэнь, нэгэ үзүүртэй гурбан томонууд уляаһа модонууд ба хабтагар 'хара шулуунууд байба.
— Тэрэ шулуунуудые малтажа хобоологты, — гэбэ. Олон хун малтажа, хобоолходонь, шулуун доороһоонь маша һайхан гуягалаг уһан гаража урдаба, таһалдахагүй булаг боложо, тэндэхи айлнуудта хундэтэй амитан боложо олон хоног байгаад, ябаха болобо. Тэрэ айлнууд һайн мори ба хуб-саһа хоол, алта мүнгэ түрүүтэйе ехые үгэжэ мордуулба.
Хубуун яба ябаһаар, тэдэнэй үгэһэн хэрэгсэлнүүдые сүм эднжэ дууһаад, морёо тураажа, ябажа шадахагуй болоходонь, нэгэ һайн хүрзэ, һүхөөр агсаба. Тэрэ һүхэеэ мүн худалдажа, муу хэрэггүй болоходонь, нэгэ бүлюугээр агсаба. Тэрэ бүлюу-гээ барижа ябаад. зон таһархай холо газар үлэсхэлэн болоод, нэгэ сөөрэм нуурта олон нугаһанай һуухые үзөөд, тэдэндэ ошожо тэрэ бүлюугээ шэдээд, шэнгээгээд, юушьегүй хооһон, набтагар хубсаһатай үнөөхи өорынгөө анха байгша городто ерэбэ. Үнөөхн анханай танил баян наймаагаа