14.30.3.1 (1): ‘plus privata caritate quam publico rubore permoti’ ← ВМ (I, 1, 10; IX, 13, 1): см. комм. к 1.4.15.3 и 13.5.3.2.
14.30.3.1 (2): ‘supplices Absalonis genibus advolvuntur’ ← ВМ(III, 8, ext. 4): см. комм. к 11.7.17.4.
14.30.3.1 (3): ‘per eum ab incepto contio revocetur’ ← ВМ (II, 6,8): ‘ab incepto consilio… reuocare’ (долго и тщетно старался убедить эту женщину ‘отказаться от её намерения’).
14.30.3.2: ‘militem suum stultitiae damnavit’ ← ВМ (IV, 7, ext. 1): ‘stultitiae tam temerarium sponsorem damnabat’ (решили, что ‘он отверг своего глупого друга’).
14.30.4.4: ‘tamquam divinitus dati ducis adventu firmati, sumptis victoriae auspiciis’ ← ВМ (I, 5, ext. 1; II, 4, 5): см. комм. к 5.3.24.2.
14.30.5.1: ‘neglectae militaris prudentiae poenas sanguine persolverunt’ ← ВМ (1,7,4): см. комм. к 14.23.10.1.
14.30.5.3: ‘maiorem cladem gesserint an acceperint, virtute dubium reliquere’ ← ВМ (III, 2, 23): см. комм. к 14.29.3.3.
14.30.6.3: ‘a rebus mutis’ ← ВМ (VI, 9, 8): ‘si quis modo mutis rebus inest sensus’ (если только предположить, что немые вещи способны чувствовать).
14.30.6.6: ‘plus ex aliarum urbium fortuna timoris quam ex suis moenibus fiduciae capientes’ ←ВМ (V, 1, 1f); см. комм. к 10.1.4.3.
14.30.7.2: ‘quo plus a ceteris in auxilio suo fiduciae reponeretur’ ← ВМ (V, 1, 1f): см. комм. к 10.1.4.3.
14.30.9.3: ‘per Thorbernum Henrico, quae ab hostibus offerentur, enuntiat’ ← Саллюстий, ОзК (28, 2): ‘per Fulviam Ciceroni dolum, qui parabatur, enuntiat’ (Как только Курий понял, какая опасность угрожает консулу, ‘он поспешил через Фульвию известить Цицерона о готовящемся покушении’).
14.31.2.1: ‘stimulatos calcaribus equos in profundum egerunt’ ← BM (III, 2, 9 и V, 6, 2): см. комм. к 14.24.4.3.
14.31.2.2: ‘in exitium suum ruentibus’ ← BM (VII, 3, 6): см. комм. к 10.2.3.1.
14.31.3.4: ‘deforme existimantes ab iis, quos numero aequarent, audacia superari’ ← BM (III, 2,6): deforme sibi existimans, quos dignitate praestaret, ab his uirtute superari’ (считая для себя позором уступить в отваге тем, кого он превосходит знатностью).
14.31.3.6: ‘quorum constantiae et virtuti fortuna debitam incolumitatem concessit’ ← BM (III, 8, 8); см. комм. к 10.4.6.3.
14.31.3.8: ‘quo facto tam hostium quam civium in se admirationem vertere magnumque illis ruborem, his inter metum et laetitiam haesitantibus, peperere’ ← BM (III, 2,1): ‘tot civium, tot hostium in se oculos convertit, stupentis illos admiratione’ (он один ‘приковал к себе взгляды и соотечественников, и врагов: первые смотрели на него с восхищением’, вторые — со смешанным чувством радости и ужаса).
14.31.5.1: ‘praepropera festinatione’ ← BM (IV, 1, 2): ‘praepropera festinatione’ (избегая как ‘чрезмерной поспешности’, так и не предаваясь изъявлениям радости).
14.32.1.2: ‘sparso militiae genere’ ← BM (VII, 4, 5): см. комм. к 14.16.10.1.
14.32.2.2: ‘ita lapide ictus est, ut multus e capite cruor profunderetur’ ← BM (IX, 5, 2): ‘adeo uiolenter in carcerem praecipitem egisse, ut multus e naribus eius cruor profunderetur’ (его с такой жестокостью бросили в расположенное в яме узилище, что у него началось сильное кровотечение из носа).
14.32.2.3: ‘longa corporis debilitate contracta, seram incolumitatem aegre recuperavit’ ← BM (1,7, 4): ‘debilitate corporis solutus est… recuperata membrorum firmitate’ (Латиний продолжал упорствовать и ‘совершенно ослабел телом’… После этого… ‘его члены обрели прежнюю силу’, и он на своих ногах отправился домой).
14.32.2.4 (1): ‘conspicuis virtutis operibus’ ← BM (IV, 3, 4): см. комм. к 0.1.3.1.
14.32.2.4 (2): ‘saxi ictum capite excepit’ ← BM (I, 8, ext. 2): ‘cum ictum lapidis capite excepisset’ (в Афинах один весьма учёный человек ‘был ранен в голову камнем’).
14.32.2.6: ‘tam obstinatam hostium praesentiam’ ← BM (III, 2,9): ‘obstinataque animi praesentia (‘выказав такое присутствие духа’, они вырвали победу из рук врагов).
14.32.4.1: ‘pleno fiduciae spiritu’ ← BM (III, 7, 1c): ‘pleno fiduciae spiritu’ (обладая таким вот ‘духом уверенности’ [в своих силах], он смог покорить сердца врагов ещё до того, как поразил их своим оружием [на поле боя]).
14.32.4.2: ‘quem tanta fiducia ceperat, ut plus remedii in celeritate quam in sociis duceret’ ← Юстин (II, 9.10): ‘quem tanta fiducia ceperat, ut plus praesidii in celeritate quam in sociis duceret’ (Мильтиад был так уверен в своих силах, что считал быстроту действий лучшим способом обороны, чем помощь союзников).
14.32.5.1 (1): ‘Eskyllus, animi et generis nobilissimus eques militaribus armis praegravis’ ← BM(V, 6,2): ‘Curtius et animi et generis nobilissimi adulescens… militaribus insignibus orenatus’ (‘Курций, юноша высокого духа и происхождения’, истолковал это таким образом, что наш Город силён прежде всего храбростью и оружием. После чего он взобрался на коня и… ‘в полном боевом облачении’ бросился в эту бездну).
14.32.5.1 (2): ‘nec voraginum illuvie nec armorum onere depressus, facilem currendi eventum habuit’ ← BM (III, 2, 1): см. комм. к 10.12.2.4.
14.32.5.3: ‘religiosa admiratione’ ← BM (I, 8, 2): см. комм. к 11.12.2.6.
14.33.1.2: ‘claritatis incrementum’ ← BM (VI, 5, 5): см. комм. к 4.1.9.4.
14.33.3.1 (1): ‘sollemni more’ ← BM (I, 1, 11): ‘sollemni more’ (совершив там всё ‘согласно торжественному обычаю’, он… возвратился на Капитолий).
14.33.3.1 (2): ‘magnam sibi concupitae dominationis suspicionem’ ← BM (VI, 3, 1b): ‘suspicio concupitae dominationis’ (‘простое подозрение в том, что он стремится к единоличной власти, навредили Спурию Кассию куда сильнее, чем три славных консульства и два великолепных триумфа принесли ему пользы).
14.33.3.2: ‘quaesitis callide rationibus protegere’ ← BM (II, 6, 14): см. комм. к 2.6.1.2.
14.33.4.1: ‘insidias necteret’ ← BM (III, 8, ext. 5): см. комм. к 2.7.1.1.
14.34.1.2: ‘latera… cingerentur’ ← BM (III, 7, 5): см. комм. к 11.7.10.3.
14.34.2.3: ‘post tergum opus abrumpere noluit’ ← BM (III, 2, 1): см. комм. к 14.2.12.2.
14.34.2.5 (1): ‘nautae equos paene frigore exstinctos defossis humi specubus conderent defossis humi specubus’ ← Вергилий, Георгики (III, 376): ‘ipsi in defossis specubus secura sub alta // otia agunt terra’ (Снег меж тем всё идёт и воздух собой заполняет; // И погибают стада… //… // ‘Сами ж в землянках своих спокойно досуги проводят // Там, в глубине’).
14.34.2.5 (2): ‘utramque manum necessariis usibus aptare posset’ ← BM (VIII, 7, ext. 5): см. комм. к 14.41.5.1.
14.34.4.2: ‘ab Henrico missae litterae superveniunt’ ← BM (III, 8, ext. 6): ‘a Parmenione missae litterae superueniunt’ (в тот же самый момент ‘прибыло письмо от Пармениона’, в котором он предупреждал, что царь должен остерегаться предательства Филиппа, якобы подкупленного Дарием).
14.34.6.5: ‘ob quarum trepidationem destinata certis ictibus ferire non poterant. Itaque tela partim in humum, partim in undas innocua cadebant’ ← KKP (III, 11.4): ‘sed conferti et quasi cohaerentes tela vibrare non poterant: simul erant emissa, in eosdem concurrentia inplicabantur, levique et vano ictu pauca in hostem, plura in humum innoxia cadebant’ (Ворвавшись в самую гущу персов, окруженные ими со всех сторон македонцы героически защищались, ‘но сжатые в кучу и притиснутые друг к другу они не могли размахнуться, и копья, одновременно пущенные в одну цель, сталкивались и падали так, что немногие из них попадали во врагов, нанося им слабые и неопасные удары, большинство же без всякой пользы падало на землю’).
14.35.3.1: ‘strictim percurram’ ← BM (VI, 1,13): ‘strictim percurram’ (что же касается тех, кто, столкнувшись с нарушением целомудрия, предпочитали руководствоваться личным горем, а не законами государства, то теперь ‘я готов вкратце поведать и о них’); ← МК (V, 475): ‘hаес breviter strictimque percurram’ (как смогу, ‘вкратце и бегло расскажу о ней’).
14.35.3.4: ‘pro cuius salute… tum votis, tum etiam officiis… excubabant’ ← BM (IV, 8, ext. 2): см. комм. к 14.22.5.1.
14.35.4.7: ‘ternas adverso corpore plagas accepi’ ← BM (VII, 7, 1) и KKP (IX, 5.16): см. комм. к 13.5.11.7