8 Deschamps. VI, p. 112, № 1169; La Leçon de musique.
9 Charles d’Orléans. Poésies complètes. Paris, 1874. 2 vol. I, p. 12, 42.
10 Ibid. I, p. 88.
11 Deschamps. VI, p. 82, № 1151; см., например: V, p. 132, № 926; IX, p. 94, cap. 31; VI, p. 138, № 1184; XI, p. 18, № 1438, p. 269, 286, № 1.
12 Christine de Pisan. L’Epistre au dieu d’amours. Œuvres poétiques / Ed. M. Roy. II, p. 1. О ней см. также: Pinet Marie-Josèphe. Christine de Pisan, 1364–1430. Etude biographique et littéraire, Paris, Champion, 1927, – где имеется глава, посвященная querelle du Roman de la Rose [спорам вокруг Романа о розе].
13 Пятнадцать сочинений «за» и «против», посвященных этому спору, за исключением трактата Жерсона, о котором еще пойдет речь ниже, опубликованы в: Ward Ch. F. The Epistles on the Romance of the Rose and other Documents in the Debate. University of Chicago, 1911.
14 Об этом круге лиц см. также: Coville A. Gontier et Pierre Col et l’Humanisme en France au temps de Charles VI. Paris, 1934.
15 Joh. de Monasteriolo. Epistolae. Martène et Durand, Ampl. coll. II, p. 1409, 1421, 1422.
16 Первоначальный французский текст сочинения Traictié Maistre Jehan Gerson contre le Roumant de la Rose опубликован E. Langlois in: Romania. XLV (1918), p. 23; латинский пер. (Gersoni Opera / Ed. Dupin. III, p. 293–309) восходит к концу XV в.
17 Piaget A. Etudes romanes dédiées à Gaston Paris, p. 119.
18 Gersoni Opera. III, p. 297; Idem. Considérations sur St. Joseph. III, p. 886; Sermo contra luxuriam. III, p. 923, 925, 930, 968.
19 Согласно Жерсону. Рукопись письма Пьера Коля хранится в Bibl. Nationale, ms. français 1563, fol. 183.
20 Bibl. de l’école des chartes. LX (1899), p. 569.
21 Langlois E. Le Roman de la rose (Société des anciens textes français). 1914. I, p. 36 (Introduction).
22 Ronsard. Amours. № CLXI.
23 Piaget A. La cour amoureuse dite de Charles VI // Romania. 1891. XX, p. 417; 1902. XXXI, p. 599; Doutrepont, p. 367.
24 Leroux de Lincy. Tentative de rapt. etc. en 1405 // Bibl. de l’école des chartes, 2e sér. 1846. III, p. 316.
25 Piaget A. // Romania. 1891. XX, p. 447.
1 Помещено в: Le Trésor des pièces rares ou inédites, 1860 / Ed. Н. Cocheris, который, однако, совершенно не учитывает соотношение между первоначальным текстом Сицилийца и последующими добавлениями.
2 Œuvres de Rabelais / Ed. Abel Lefranc и др. I, Gargantua (далее: Rabelais. Gargantua). 1, chap. 9, p. 96.
3 Guillaume de Machaut. Le livre du Voir-Dit / Ed. P. Paris (Soc. des bibliophiles français, 1875) (далее: Voir-Dit), p. 82, 213, 214, 240, 299, 309, 313, 347, 351.
4 Juvenal des Ursins, p. 496.
5 Rabelais. Gargantua. I, chap. 9.
6 Christine de Pisan. I, p. 187 ff.
7 Hoepffner E. Frage- und Antwortspiele in der franz. Literatur des 14. Jahrh. // Zeitschrift f. roman. Philologie. 1909. XXXIII. S. 695, 703.
8 Christine de Pisan. Le dit de la rose, vs. 75 // Œuvres poétiques. II, p. 31.
9 Machaut. Remède de fortune, vs. 3879 ff. // Œuvres / Ed. E. Hoepffner (Soc. des anc. textes français). 1908–1911. 2 vol. II, p. 142.
10 Christine de Pisan. Le livre des trois jugements // Œuvres poétiques. II, p. 111.
11Le livre du Voir-Dit. Гипотеза о том, что в основе этого произведения не лежит подлинная любовная история (Hanf. Zeitschrift f. roman. Philologie. XXII. S. 145), лишена всякого основания.
12 Армантьер – замок вблизи Шато-Тьерри.
13Voir-Dit. Lettre II, p. 20.
14 Ibid. Lettre XXVII, p. 203.
15 Ibid, p. 20, 96, 146, 154, 162.
16 Ibid, p. 371.
17 О поцелуе через листок упоминают и другие источники; ср.: Le grand garde derrière. Str. 6; Bijvanck W. G. C. Un poète inconnu de la société de François Villon. Paris, Champion, 1891, p. 27. Ср. также выражение: «hij neemt geen blad voor den mond» [~ он говорит прямо, без обиняков; букв.: он губ своих листочком не прикрывает].
18Voir-Dit, p. 143, 144.
19 Ibid, p. 110.
20 См. выше, с. 79.
21Voir-Dit, p. 70, 98.
22Le livre du chevalier de la Tour-Landry / Ed. A. de Montaiglon (Bibl. elzevirienne). 1854.
23 Ibid, p. 245.
24 Ibid, p. 28.
25 См. выше, с. 60.
26 Фраза построена в полном пренебрежении требованиями логики (pensée… fait penser… а pensiers); смысл ее: нигде так часто, как в церкви.
27Le livre du chevalier de la Tour-Landry, p. 249, 252–254.
1 Piaget A. Romania. 1898. XXVII, p. 63.
2 Deschamps. III, p. 1, № 315.
3 Ibid. I, p. 161, № 65; ср.: I, p. 78, № 7; P. 175, № 75.
4 Ibid. VII, p. 33, № 1287, 1288, 1289; ср.: I, p. 313, № 178.
5 Ibid. II, p. 71. № 240; ср.: II, p. 15, № 196.
6 Ibid. I, p. 320, № 184.
7 Ibid. VI, p. 41, № 1124; II, p. 213, № 307; Lay de franchise.
8 Ср. также: Ibid. № 199, 200, 201, 258, 291, 970, 973, 1017, 1018, 1021, 1201, 1258.
9 Ibid. XI, p. 94.
10 Romania. 1898. XXVII, p. 64.
11 N. de Clémanges. Opera / Ed. 1613. Epistolae, p. 57, № 14; p. 72. № 18; p. 296, № 104.
12 Joh. de Monasteriolo. Epistolae / Ed. Martène et Durand // Ampl. Collectio. II. Col. 1398.
13 Ibid. Col. 1459.
14 Alain Chartier. Œuvres / Ed. Duchesne. 1617, p. 391.
15 См.: Thuasne. I, p. 37; II, p. 202.
16 Œuvres du roi René / Ed. Quatrebarbes. IV, p. 73; ср.: Thuasne. II, p. 204.
17 Meschinot, ed. 1522, fol. 94 // La Borderie, Bibl. de l’Ec. des Chartes. 1895. LVI, p. 313.
18 Ср.: Thuasne. II, p. 205.
19Recollection des merveilles, Chastellain. VII, p. 200; Ср. с описанием Joutes de Saint Inglevert [поединков в Сент-Энглевере] в одном из стихотворений, приведенном в: Froissart, ed. Kervyn. XIV, p. 406.
20Le Pastoralet / Ed. Kervyn de Lettenhove (Chron. rel. à l’hist. de Belg. sous la dom. des ducs de Bourg.). II, p. 573. Что касается смешения пасторальной формы с политическим умыслом у поэта – автора Пасторалета, то здесь мы находим параллель не с кем иным, как с Ариосто, который единственное написанное им пасторальное произведение посвящает защите своего покровителя, кардинала Ипполито д’Эсте в связи с заговором Альбертино Боскетти в 1506 г. То, что было совершено кардиналом, едва ли было лучше того, что сделал Иоанн Бесстрашный, и поведение Ариосто вряд ли вызывает больше симпатий, чем позиция этого неизвестного бургиньона. См.: Bertoni G. L’Orlando furioso e la rinascenza a Ferrara. Modena, 1919, p. 42, 247.
21 Ibid., p. 215, № 1.
22 Meschinot. Les Lunettes des princes // La Borderie. Op. cit., p. 606.
23 La Marche. III, p. 135, 137; ср.: Molinet. Recollection des merveilles – о пленении императора Максимилиана в Брюгге: «Les moutons detenterent / En son parc le bergier» [«Овечками в закут / Их пастырь заточен»]. См.: Faictz et dictz, fol. 208 v.
24 Molinet. IV, p. 389.
25 Ibid. I, p. 190, 194; III, p. 138; ср.: Juvenal des Ursins, p. 382.
26 См.: Champion. Histoire poétique du 15esiècle. II, p. 173.
27 Deschamps. II, p. 213, Lay de franchise; ср.: Christine de Pisan, Le dit le la Pastoure; Le Pastoralet; Roi René, Regnault et Jehanneton; Martial d’Auvergne, Vigilles du roi Charles VII etc.
28 Deschamps. XI, p. 322, № 923.
29 Villon / Ed. Longnon, p. 83.
30 Gerson. Opera. III, p. 302.
31L’epistre au dieu d’amours. II, p. 14.
32Quinze joyes de mariage, p. 222.
33 Œuvres poétiques. I, p. 237, № 26.
1 Directorium vitae nobilium // Dionysii Opera. XXXVII, p. 550; XXXVIII, p. 358.
2Don Juan. C. 11, 76–80. Эту тему вообще затрагивают: Becker C. H. Ubi sunt qui ante nos in mundo fuere (Aufsätze Ernst Kuhn zum 7.02.1916 gewidmet. S. 87–105; ср.: Beiblatt z. Anglia, 1917. 28. S. 362); Gilson E. Essais d’art et de philosophie. 1932.
3 Bemardi Morlanensis. De contemptu mundi / Ed. Th. Wright. The anglolatin satirical poets and epigrammatists of the twelfth century (Rerum Britannicarum medii aevi scriptores). London, 1872. 2 vol. II, p. 37. В цитируемом издании в третьей строке стихотворения стоит «orbita viribus inscita», что лишено всякого смысла; чтение «incita» улучшает размер, придает строке смысл: «словно колесо, с силой приведенное в движение». Этим исправлением я обязан д-ру Хансу Парету из Берлина.
4 Ранее приписывалось Бернарду Клервоскому; некоторыми принималось за сочинение Вальтера Мапа; ср.: Daniel H. L. Thesaurus hymnologicus. Lipsiae, 1841–1856. IV. S. 288.
5 Deschamps. III, № 330, 345, 368, 399; Gerson. Sermo. III. De defunctis // Opera. III, p. 1568; Dion. Cart.