Тело Папы — страница 14 из 22

Все студенты исторических факультетов обречены столкнуться с курсом по Средним векам. В далёком 2012 году, когда этот предмет начался у нас, всем нам на почту пришёл список из десяти обязательных книг, книг, без которых совсем ничего нельзя понять о Средневековье, «сакральные монографии», как мы их тогда прозвали.

Одной из самых интересных (что отчасти компенсировало её внушительный объём) среди них была томина «Короли-чудотворцы» великого Марка Блока. Это книжка о королевской власти и магии, которые для эпохи Средневековья кажутся неразрывно связанными, и сейчас эта связь нет-нет да и проявит себя. Великий труд, не оцененный современниками, но влюбивший в себя потомков.

Вскоре, в 2014 году, по-русски вышла ещё одна важнейшая книга о средневековых государях и их власти – «Два тела короля». Труд великого Эрнста Канторовича перевёл и издал наш Учитель (простите за пафос, но он тут как нельзя уместен) Михаил Бойцов вместе с Анной Серегиной. Великолепная, очень умная (а следовательно объёмная) книга о метафизике власти. Студентами мы побежали в книжные магазины, несмешно шутя о количестве приобретённых тел.

Как несложно заметить, обе эти великие книги были в основном о королях, о том, что мы бы назвали светской властью. Но в тени притаилась власть не менее значимая, духовная власть, власть пап. Вопиющая несправедливость. И мы рады, что русский перевод книги «Тело папы», написанной не менее великим Агостино Паравичини Бальяни исправит эту несправедливость. Он позволит взглянуть на магию власти с совершенно другого ракурса, с ракурса духовного лица, а заодно позволит увидеть смерть и разложение власти. Что, согласитесь, всегда важно.

«Короли-чудотворцы» были опубликованы по-французски в 1924 году, русский перевод появился только через 74 года, в 1998 году. Написанные по-английски в Штатах (Канторович хоть и был немцем, но «если выпало в империи родиться, лучше жить в другой империи, как Бродский») «Два тела короля» появились в магазинах в 1957 году. Русский перевод пришлось ждать уже меньше, 57 лет. Книга «Тело папы» – наша ровесница, Агостино Паравичини Бальяни опубликовал её в 1994 году. Русский перевод, который вы держите сейчас в руках (а не читаете пиратскую электронную копию, мы надеемся), вышел всего лишь через 27 лет. И, вы знаете, это сокращение разрыва между публикацией великой книги и появлением её не менее великого русского перевода не может не радовать.

Мы очень хотели увидеть «Тело папы» в нашей серии (отчасти потому что никто из нас не читает по-итальянски) и были очень рады, когда издательство АСТ дало зелёный свет и написало Паравичини Бальяни письмо о правах на книгу. Он, надеюсь, тоже был обрадован грядущим переводом, но согласился передать права только при условии, что переводить будет его друг Олег Воскобойников. И тут мы возрадовались ещё раз, потому что Олег Воскобойников – ещё один наш Учитель (и тут пафос тоже уместен) и друг. А ещё он входит в редакционный совет нашей серии, так что если у нас тут появляются хорошие и интересные книги, это во многом его заслуга. Спасибо ему большое за все, что он сделал для выхода этой книги в России.


Константин Мефтахудинов и Юрий Сапрыкин-младший.

Создатели проекта «Страдающее Средневековье»

Список сокращений

АА SS – Acta Sanctorum 43 vv. Venezia, 1734–1770.

CSEL–Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum. 105 Bde. Wien, 1866–2019.

DACL – Dictionnaire d’archéologie chrétienne et de liturgie. 15 vv. P., 1907–1953.

DHGE – Dictionnaire d’histoire et géographie ecclésiastique. 32 vv. P., 1912–2019.

Hain – Hain L. Repertorium bibliographicum. 2 Bde. Stuttgart, 1826–1838.

JL – Regesta pontificum Romanorum, ab condita ecclesia ad annum post Christum natum MCXCVIII / ed. Ph. Jaffé, S. Löwenfeld. 2 Bde. Leipzig, 1885–1888.

LC–Le Liber Censuum de l’Eglise Romaine / ed. P. Fabre, L. Duchesne, G. Mollat. 3 vv. P., 1889–1952.

LP – Le Liber pontificalis / ed. L. Duchesne. 2 vv. P., 1886–1892. Vol. III / ed. C. Vogel. P., 1957.

Mansi – Mansi G. D. Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio. Editio altera. 53 vv. P., 1901–1927.

MGH SS – Monumenta Germaniae Historica. Scriptorum Series.

Moroni – Moroni G. Dizionario di erudizione storico – ecclesiastica. 103 vv. Venezia, 1849–1861.

PL – Patrologiae cursus completus. Series latina / ed. J. P. Migne. 221 tt. P., 1841–1864.

Potthast – Potthast A. Regesta pontificum Romanorum inde ab anno post Christum natum MCXVIII ad annum MCCCIV. 2 Bde. Berlin, 1875.

RIS – Rerum italicarum scriptores.

Библиография

Источники

Acta Sanctorum. Venezia, 1734–1770. 43 vv.

Achery Luc d’. Veterum aliquot scriptorum Spicilegium. Vol. VI. P., 1664.

Adamannus. De locis sanctis / ed. P. Geyer // CSEL. T. 39. Wien, 1898. S. 219–297.

Aegidius Corboliensis. Carmina Medica / ed. L. Choulant. Leipzig, 1826.

Aegidius Romanus. De ecclesiastica potestate / ed. R. Scholz. Weimar, 1929.

Aeneas Silvius Piccolomini. Oratio de morte pp. Eugenii IV creationeque et coronatione Nicolai V // RIS. Vol. III/2. P. 878–898.

Albanès J.—H. Abrégé de la vie et des miracles du bienheureux Urbain V. P., 1872.

Albericus Trium Fontium. Chronicon // MGH SS. Bd. XXIII. S. 674–950.

Albertus de Bezanis. Chronica pontificum et imperatorum // MGH Rerum germanicarum. Bd. III. Hannover, Leipzig, 1908.

Albertus Magnus. De animalibus // Opera omnia. Vol. XI / ed. A. Borgnet. P., 1891.

Albertus Magnus. Politica // Opera omnia. Vol. VIII / ed. A. Borgnet. P., 1890.

Albinus. Eglogarum digesta liber XI (ordo) // LC. T. II. P. 123–137.

Alexander a Turre Cremensis. De fulgendo radio hierarchiae ecclesiae militantis. Venezia, 1604.

Alexander von Roes. Schriften / ed. H. Grundmann, H. Heimpel. Stuttgart, 1958. (MGH. Staatsschriften. Bd. I).

Alvarus Pelagius. Collirium adversus haereses novas / ed. R. Scholz. 2 vv. R., 1911–1914.

Alvarus Pelagius. De statu et planctu. Venezia, 1560 (= Rocaberti J.Th. Bibliotheca maxima pontificia. T. III. P. 23–266).

Amalricus Augerii. Actus pontificum Romanorum // RIS. Vol. III/2. P. 5–68.

Ambrosius. De mysteriis / ed. B. Botte. P., 1949 (Sources Chrétiennes. Vol. 25 bis). P., 1980. P. 156–193.

Andreas de Barbantia. De praestantia cardinalis // Tractatus juris universi. T. XIV. Lyon, 1546.

Andrieu M. Le pontifical romain. 4 vv. Città del Vaticano, 1938.

Anna Comnena. Porphyrogenita. Alexiade / ed. B. Leib. 4 vv. P., 1945–1976. Русский перевод: Анна Комнина. Алексиада. VII, 2 / пер. Я. Н. Любарского. СПб., 1996.

Annales Mantuani // MGH SS. Bd. XVII. S. 146–180.

Antoninus, archiepiscopus Florentinus. Chronicon. Lyon, 1586.

Antonius de Butrio. Super prima primi decretalium commentarii. Venezia, 1578.

Argellata Pietro. Chirurgia. Venezia, 1513.

Arnaldus de Villanova. Opera omnia. Basel, 1585.

Arquillière H.X. Le plus ancien traité de l’Eglise. Jacques de Viterbe. De regimine christiano (1301–1302). P., 1926.

Augustinus Triumphus. De potestate collegii mortuo papa / ed. R. Scholz // Die Publizistik zur Zeit Philipps des Schönen und Bonifaz VIII. Stuttgart, 1903. S. 501–508.

Avicenna. Canon. Venezia, 1507.

Baldus. Consilia. T. III. Frankfurt, 1589.

Baldus. Super decretalibus. Venezia, 1580.

Baluze E., Mollat G. Vitae paparum Avenionensium. 4 vv. P., 1914–1922.

Balzani U. La storia di Roma nella Cronica di Adamo da Usk // Archivio della Società Romana di storia patria. Vol. 3. 1880. P. 473–488.

Beda. De locis sanctis / ed. P. Geyer // CSEL. Bd. 39. Wien, 1898. S. 301–324.

Benedictus. Liber politicus // LC. T. II. P. 141–174.

Benjamin F. S., Toomer G. J. Campanus of Novara and Medieval Planetary Theory. Theorica planetarum. Madison, 1971.

Beno. Gesta Romanae Aecclesiae contra Hildebrandum // MGH Libelli de lite Imperatorum et Pontificum. Bd. II. S. 369–380.

Benoît XII (1334–1342). Lettres closes, patentes et curiales se rapportant à la France / ed. G. Daumet. P., 1920.

Bernardi Claraevallensis vita prima // PL. T. 185. Col. 225–416.

Bernardus Claraevallensis. De consideratione / ed. J. Leclercq, H. M. Rochais // S. Bernardi Opera. Vol. III. R., 1963. P. 394–493.

Bernardus Guidonis. De secta illorum qui se dicunt de ordine apostolorum // RIS. Vol. IX/5. P. 22–23.

Bernardus Guidonis. Libellus de magistris ordinis Praedicatorum // Martène E. Veterum scriptorum amplissima collectio. Vol. VI. P., 1729. P. 397–417.

Bettoni E. Ruggero Bacone. Lettera a Clemente IV. Milano, 1964.

Bonaventura. Apologia pauperum // Id. Opera omnia. T. XIV. P., 1868. P. 410–520.

Bonaventura. Expositio in Psalterium // Id. Opera omnia. T. IX. P., 1867. P. 154–578.

Bonaventura. Illuminationes Ecclesiae in Hexamaeron. Sermo XXII // Id. Opera omnia. T. IX. P., 1867. P. 17–153.

Bonaventura. Sermones de tempore // Id. Opera omnia. T. XIII. P., 1868. P. 1–492.

Bonizo episcopus Sutriensis. Liber ad amicum // MGH Libelli de lite. Bd. I. S. 571–620.

Brewer J. S. Giraldi Cambrensis opera. 3 vv. London, 1863.

Brinktrine J. Consuetudines liturgicae in functionibus anni ecclesiastici papalibus observandae. Monasteriif, 1935.

Bruno episcopus Signinus. Tractatus // PL. T. 165. Col. 1079–1110.

Bullarum, diplomatum et privilegiorum sanctorum Romanorum pontificum taurinensis editio. T. IV–V. Torino, 1859–1860; Vol. VIII. Napoli, 1883.

Burchardus Urspergensis. Chronicon // MGH SS. Bd. XVI.

Caspar E. Das Register Gregors VII. Bd. I. Berlin, 1920.

Catalani G. Pontificale Romanum. 3 vv. P., 1850–1853.

Catalogus pontificum Romanorum Viterbiensis // MGH SS. Bd. XXII. S. 349–352.

Cencius. Romanus ordo de consuetudinibus et observantiis // LC. T. I. P. 290–311.